Ona tili darslik



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet224/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   542
Bog'liq
ona tili

 
3. Shart (istak) mayli 
 
Bu  mayldagi  fe’l  birinchidan,  ma’lum  ish-harakatning  yuzaga  chiqishi 
uchun  undan  oldin  bajarilishi  shart  bo‘lgan  ish-harakatni  ifodalaydi.  Bunda  shart 
maylidagi fe’l ergash gapning kesimi vazifasida keladi. Masalan: Bolalaring senga 


 
 
140 
qanday  munosabatda  bo‘lishini  istasang,  ota-onangga  ham  shunday  munosabatda 
bo‘l  (Tafakkur  gulshani).  Ikkinchidan,  bu  shakldagi  fe’lning  o‘zi  orzu-istak, 
xohish,  maslahat,  iltimos  kabi  ma’nolarni  ifodalaydi  va  sodda  gapning  yoki 
qo‘shma  gaplarda  bosh  gapning  kesimi  vazifasida  qo‘llanadi:  Qani  endi  inqilob 
bo‘lsa-yu,  mehnatkash  xalq  xonni  ag‘  darib  mamlakatni  o‘zi  idora  qilsa,  hamma 
erkin  nafas  olsa  (N.SHaripov).  Qani  endi  bu  qirlarga  ko‘klamda  chiqsang. 
Onajon, shu suratni menga bersangiz (A.Q.) 
Ko‘rinadiki, shart maylidagi fe’l kelasi zamon tushunchasini anglatib, shart-
istak  ma’nosi  fe’lning  buyruq-istak  maylidan  bosh  shaklga  –sa  qo‘shimchasini 
qo‘shish  va  tuslash  orqali  shakllanadi:  o‘qisam,  o‘qisang,  o‘qisa;  o‘qisak, 
o‘qisangiz, o‘qisalar kabi. 
SHart mayli formasidagi fe’l edi, ekan to‘liqsiz fe’llar bilan; kerak, bo‘lmoq, 
ehtimol  kabi  modal  ma’noli  so‘zlar  bilan  birga  qo‘llanishi  mumkin:  o‘qisa  edi, 
o‘qisa ekan; o‘qisa kerak, o‘qisa bo‘ladi kabi. Bunday shaklda kelgan fe’llar tilak, 
orzu,  gumon,  noaniqlik  kabi  ma’nolarni  bildiradi:  Nahotki  Muqaddas  shu 
yotoqxonada  tursa?  (O.YO.).  bu  erda  sho‘r  imoratning  ofati  bo‘lsa  kerak  (A.Q.). 
Xo‘sh, endi sizlarga nima sovg‘a bersam ekan (O.). 
SHuningdek,  shart  maylidagi  fe’l  qo‘shma  gapning  bir  necha  turlarida 
ergash  gapni  bosh  gapga  bog‘lash  uchun  xizmat  qiladi:  Ertalab  derazadan 
qarasam,  hamma  yoq  oppoq...  (O.).  To‘tiqiz...  dugonasini  o‘ylasa,  xolasi  o‘z 
ko‘ksida panoh topgandek bag‘ riga kirib olgan jiyanini o‘ylar edi (M. Ismoiliy). 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish