Ona tili darslik


 -§.  Grammatik ma’noni ifodalash vosita va usullari



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet115/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   542
Bog'liq
ona tili

3 -§.  Grammatik ma’noni ifodalash vosita va usullari. 
 
O‘zbek tilida grammatik ma’no quyidagi vosita va usullar bilan ifodalanadi: 
1.  Affiksatsiya.  Bunda  grammatik  ma’no  so‘zning  negiziga  turli  shakl 
yasovchi  affikslarni  qo‘shish  bilan    ifodalanadi:  maktablar,  maktabga,  oddiyroq, 
ishlandi va h.k.  
2.  Yordamchi  so‘zlardan  foydalanish.  Mustaqil  ma’noli  so‘zlar  yordamchi 
so‘zlar  orqali  grammatik  ma’noga  ega  bo‘lishi  mumkin:  daraxt  mevasi  bilan 
ko‘rkam, odam - mehnati bilan. (maqol) 
3.  Takrorlash.    So‘zlarni  takrorlash  ham  grammatik  ma’noni  ifodalashga 
xizmat  qiladi:  dasta-dasta  gul,  xirmon-xirmon  paxta  kabi.  Bunda  dasta,  xirmon 
so‘zlarini takrorlash bilan ko‘plik, mo‘llik ma’nosi ifodalangan.  
4. Suppletivizm.  Bu - o‘zaro bog‘langan, ma’lum  bir tizimni tashkil qilgan 
grammatik  ma’nolarni ifodalash  uchun  alohida-alohida  so‘zdan  foydalanish  usuli. 
Masalan, o‘zbek tilida bir grammatik tizimni hosil qiladigan I va II shaxs kishilik 
olmoshlarining  birligi  men  va  sen  so‘zlari  orqali,  ko‘pligi  biz  va  siz    so‘zlaori 
orqali ifodalanadi. 
5.  Urg‘u.  so‘zining  grammatik  ma’nosini  ifoda  qilish  uchun  xizmat  qilishi 
mumkin:  akadémik  (ot),  -  akademik  (sifat),  yangi  (sifat)  –  yángi  (ravish),  termá 
(sifat) – térma  fe’lning bo‘lishsiz shakli. 
6.  So‘z  tartibi.  So‘zlarning  gapda  oldinma-keyin  kelish  ham  ba’zan 
grammatik  ma’no  ifodalashga  yordam  beradi.  Masalan:  1.  Ajoyib  odamlar.  2. 
Odamlar  ajoyib.  Birinchi  gapda  ajoyib  so‘zi  otdan  oldin  kelib  sifatlovchi 
vazifasini, ikkinchi gapda ushbu so‘z otdan keyin kelib kesim vazifasini bajargan. 
7.  Ohang  ham  grammatik  ma’no  ifodalashda  katta  ahamiyatga  ega.  Bunda 
grammatik  ma’no  so‘zlarning  gap  sifatida  shakllanishi  bilan  bog‘liq.  Masalan: 
Hamma  keldi.  (Darak  gap)  -  Hamma  keldi?  (so‘roq  gap)  -  Hamma  keldi!  (undov 
gap). 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish