N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Tarmoq filtri – stabilizatorlar
. Elektr ta’minoti tizimlarida 
yuqori kuchlanishdan va ortiq darajadagi tokdan tashqari, boshqa 
nosozliklar bo‘lishi ham mumkin. Masalan, elektr tarmog‘idagi 
kuchlanish yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegaradan tushib 
ketadi. Tanishib o‘tilgan elektr energiyasining sakrashidan 
tashqari, elektr ta’minoti liniyalarida elektrodvigatel va boshqa 
induktivli yuklamalar yaratadigan radiochastotali yo‘naltirishlar 
yoki impulsli xalallar yuzaga kelishi mumkin.
Raqamli qurilmalarni bir-biriga ulashdan avval (masalan, 
kom pyuterni va tashqi qurilmani) quyida keltirilgan ba’zi bir 
xususiyatlarga ahamiyat bering:
1. Kompyuterga ulangan har bir kabel (masalan, kompyuterni 
va tashqi qurilmani bog‘lovchi) antenna vazifasini bajaradi. 
Tashqi elektromagnitli maydonlarning ta’sirida unga elektr kuch-
lanish yo‘naltiriladi. Bunday maydonlarning manbayi sifatida 
telefon apparatlari, elektron-nurli trubka, elektrodvigatellar, lu-
minessentli lampalar va indikatorlar, elektrostatik razryadlar va 
tabiiyki radioperedatchiklar (radio orqali tovushlar, signallar 
eshittiradigan apparat) ham bo‘lishi mumkin.

---

194
11.4-rasm.
 Tarmoq filtri.
2. O‘z navbatida raqamli sxemalar 
1–2 V amplitudali xalallarga ham juda 
tasirchan bo‘ladi. Bu sharoitni hisobga 
olib, binodagi barcha elektr simlar turli 
xil xalallarni qabul qiladigan katta 
antenna sifatida ishlaydi, deb aytishimiz 
mumkin. Tarmoq kuchlanishini bu xalal 
va tebranishlardan tarmoq filtri, ya’ni 
stabili 
zatorlar yorda 
mida xalos qilish 
mumkin (11.4-rasm).
Tarmoq filtrining texnik ko‘rsatkich lari quyida keltirilgan:
– yuklama quvvatining yig‘indisi – 2,2 kW;
– yuklamaning nominal toki – 10 A;
– cheklovchi ko‘tara oladigan xalal toki – 2,5 kA dan kam emas;
– maksimal yutiluvchi energiya – 150 J;
– 100 A tokidagi xalallarga kuchlanishning chegaralangan 
darajasi – 700 V.
Bu turdagi qurilmalarda elektr kuchlanishni filtrlash va 
barqaror lashtirish bajariladi, tokning va kuchlanashning o‘zga-
rishi bostiriladi – bir so‘z bilan aytganda ular kompyuter va 
elektr ta’minoti zanjiri orasi da buferli kaskad vazifasini bajaradi. 
Filtr-stabilizatorlar yuqorida ko‘rib o‘tilgan sakrashlarni chek-
lovchi qurilmalarning to‘liq o‘rnini bosadi.
Bu asboblarning tuzilishi juda murakkab bo‘lib, ularning 
tarkibiga transformatorlar, kondensatorlar va chiqish kuchlani-
shining doimiy sathini ushlab turuvchi elementlar kiradi.