O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

otaliqdir 
(otaka, atka). Bu 
mansabga tayinlangan shaxs, avvalo, voyaga yetmagan shahzodaning tarbiyasi uchun mas’ul 
bo’lgan. Mazkur lavozim egasi shahzodaga otaliq qilib, otasining o’rnini bosadigan darajada 
tarbiya bergan. Otaliqlar xizmati yuqori baholangan va ko’zga ko’ringan amrlardan 
tayinlangan. Otaliqlar shahzodalarga mulk qilib berilgan viloyatlardagi xon hokimiyati 
siyosatini belgilash va amalga oshirishda katta ahamiyatga ega bo’lganlar. Xonlar voyaga 
yetmagan shahzodalarga viloyatlarni mulk sifati taqsimlab berganda ularni doimiy nazorat 
qilish uchun o’zining ishonchli kishilarini otaliq qilib tayinlagan. Bunday hollarda 
shahzodalar voyaga yetguniga qadar ma’lum viloyatlardagi boshqaruv ishlari otaliqlar 
qo’lida bo’lgan. Otaliqlar amalda butun bir viloyat taqdirini, uning markaziy hokimiyat bilan 
munosabatlarini hal qilganlar. Ayrim hollarda shahzoda balog’atga yetib, hokimiyatni mutlaq 
egallaganda ham otaliqlarning boshqaruvdagi roli katta bo’lgan. 
Davlat ishlarida 
ko’kaldosh 
(aynan ma’nosi-bir onadan sut emgan) mansabi ham 
muhim ahamiyatga ega bo’lgan. Ko’kaldoshlar davlat bilan do’stona va dushmanlik 
munosabatida bo’lganlar haqida ma’lumotlar to’plagan. Shuning uchun ham ko’kaldosh 
dargohning eng ishonchli kishilaridan hisoblanib, bu amaldagi kishilarning vazifasi 
mamlakatda oliy hukmdor olib borayotgan siyosat daxlsizligi, unga fuqaroning
munosabatlarini o’rganishdan iborat bo’lgan. Ko’kaldoshlar yuqori mavqega ega bo’lib, 
badavlat kishilar bo’lgan. Toshkent va Buxoroda ko’kaldoshlar o’z mablag’lari hisobidan 
madrasa qurdirgani ma’lum. 
Xon yasovuli
lavozimidagi shaxslar sulola ichki munosabatlariga oid bo’ladigan 
tadbirlarni boshqarib turgan. Chunonchi, oliy hukmdor bilan shahzodalar o’rtasidagi 
munosabatlarni o’rnatilgan tartib asosida yo’lga qo’yish, xonning shahzodalarni qabul qilishi, 
ularning arzlari, iltimoslarini xonga yetkazish kabi tadbirlar shular jumlasidandir. 
Yasovullar
dastlabki paytlarda xonlarning uy xizmatchilari bo’lgan. Ular xonlarning 
yaso va yusunga asoslangan buyruqlarini ijro qiluvchi shaxslar bo’lib, keyinchalik, xonlar 
huzurida kichik lavozimdagi xizmatchilar bo’lgan va ularning ko’rsatmalarini ijro etib 
turganlar. Ular urushda tushgan o’ljani hisob-kitob qilish va undan xoga tegishli qismini 
hisoblab ajratib olish vazifalarini ham o’tagan. 
Mehmon xudoy
. Dastlabki o’zbek xonlari, aniqrog’i, Shayboniyxon huzurida bunday 
lavozim bo’lganligini faqat Fazlulloh ibn Ruzbehon aytadi, xolos. Uning so’zlariga 
qaraganda, bu lavozim egasi xonning maxsus yig’ilishlari (majlisi xumoyun)ni to’rlashga 
javobgar bo’lishgan. 
Muboshirlar
. Ular odatda, xonning choparlari vazifasini o’tagan va uning yorliqlarini 
viloyatlarga yetkazish vazifasini bajargan. 
Shayboniylar xonlari hayotida ovchilik muhim ahamiyatga ega bo’lgan. Shuning uchun 
ham xon huzuridagi