O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

«qishloqi atrofi shahar» 
deyilgan. Ular yuqorida sanab o’tilgan bironta ham ma’muriy birlikka kirmagan. Bu 
qishloqlar Buxoro bosh raisi yordamchilari-noiblari boshqaruvidagi bir nechta mayda 
ma’muriy birlikni tashkil etganlar. Buxoro noibliklari qatoriga Buxorodagi bosh ziyoratgoh-
shayx Bahovuddin maqbarasi va unga tegishli yerlari bilan birga kirgan.Ma’muriy 
zinapoyaning keyingi pog’onasi qishloq ma’muriyati hisoblangan. Shu bilan birga qator 
tumanlarda yanada mayda ma’muriy birliklar ham bo’lgan. 
Sharqiy Buxorodagi tog’lik bekliklarni tadqiqot qilgan mutaxassislar shuni 
ko’rsatishadiki, ba’zi bekliklarda, masalan Qorateginda amlokdorliklar qator hollarda, ammo 
har doim emas, yanada kichikroq 
miri hazor 
nomli ma’muriy birliklargabo’lingan, 
ba’zilarida esa miri hazorliklar biron-bir amlokdorlikka kirmay, to’g’ridan-to’g’ri bekka 
bo’ysungan. Bunday turli-tuman ma’muriy bo’linish mahalliy urf-odatlar va o’ziga xosliklar 
natijasida tarixan shakllangan bo’lib, u biz o’rganayotgan davrgacha yetib kelgan.Buxoro 
amirligi quyi ma’muriy bo’linishida biz uchratgan mirixazor va saada terminlari eski 
ma’muriy bo’linish – 
yuz
(sada) va 
ming
(hazorga) qoldiqlari edi. Mingboshi so’zining kelib 
chiqishini ham shunday tushuntirish mumkin.Ko’rsatilgan quyi ma’muriy bo’linishlar shuni 
ko’rsatadiki, Buxoro amirligining turli tumanlarida ular turlicha bo’lgan. Shu narsa kishi 
e’tiborini o’ziga tortadiki, qator hollarda qishloq ma’muriyati qishloq boshqaruvchisi 
(oqsoqoli) va bir guruh qishloqlarning boshqaruvchilariga bo’lingan. Bu oxirgilar amlokdor 
va qishloq oqsoqoli orasidagi oraliq bog’lovchi hisoblangan. Bu oraliq bog’lovchi har doim 
va har yerda ham bo’lavermagan. Ammo bu bo’linish ham shartlidir. Yirik qishloqlar 
mazelarga bo’lingan bo’lsa, har bir alohida mavze yoki masjid jamoasini ko’pincha oqsoqol 
boshqargan. Bu holda qishloqni boshqaruvchi amaldor ixtiyorida bir nechta oqsoqollar 

---

114 
bo’lardi. Aksincha, qishloqlar kichik bo’lsa, bir oqsoqol ulardan bir nechtasini jamlagan holda 
boshqarardi.Shunday qilib, Buxoro amlokdorliklari qishloqlarida oqsoqollar qo’yi ma’muriyat 
vakillari edi, har bir qishloqda, katta qishloqlarda esa har mavzeda (masjidda) bir oqsoqol 
bo’lardi. 
Davlat hukm surarkan, albatta uni ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy masalalarini hayotga 
tadbiq etuvchi amaldorlar va davlat lavozimlari bo’lib, ularda faoliyat ko’rsatuvchi shaxslar 
bo’lishi muqarrar.Amallar va lavozimlar har bir davlatda mavjud bo’lgan va bo’ladi. Shu 
bilan birga turli xil davlatlarda amallar va lavozimlar turli xil vaqtlarda turlicha bo’lib turgan. 
Ushbu lavozim va amallar har bir davlat o’z nomiga ega bo’lib, egallab turgan va bajargan ish 
darajasiga qarab turlicha nomlangan. Amirlikda qimmatbaho narsalar va amir savdo qiluvchi 
mollar saqlanadigan