S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Dastur-immunizatorlar
- fayllar zaharlanishini oldini oluvchi 
dasturlar ikki xilga bo‘linadi: zaharlanish xususida xabar bemvchi 
va vimsning qandaydir xili bo‘yicha zaharlanishni blokirovka 
qiluvchi. Birinchi xil immunizatorlar, odatda, fayl oxiriga yoziladi 
va fayl ishga tushirilganda har doim uning o‘zgarishini tekshiradi.
183

---

Bunday immunizatorlar bitta jiddiy kamchilikka ega. Ular stels- 
virus bilan zaharlanishni aniqlay olmaydilar. Shu sababli bu xil 
immunizatorlar hozirda ishlatilmaydi.
Ikkinchi xil immunizatorlar tizimni virusning ma’lum turi bilan 
zaharlanishdan himoyalaydi. Bu immunizator dastur yoki diskni 
shunday modifikatsiyalaydiki, bu modifikatsiyalash ulaming ishiga 
ta’sir etmaydi, vims esa ulami zaharlangan deb qabul qiladi va suqi­
lib kirmaydi. Immunizatsiyalashning bu xili universal bo‘la olmay- 
di, chunki fayllami barcha ma’lum viruslardan immunizatsiyalash 
mumkin emas. Ammo bunday immunizatorlar chala chora sifatida 
kompyutemi yangi no‘malum vimsdan, u vimsga qarshi skanerlar 
tomonidan aniqlanishiga qadar, ishonchli himoyalashi mumkin.
Virusga qarshi dasturning sifat mezonlari.
Vimsga qarshi 
dastumi bir necha mezonlar bo‘yicha baholash mumkin. Quyida bu 
mezonlar muhimligi darajasi pasayishi tartibda keltirilgan:
- ishonchlilik va ishlash qulayligi - foydalanuvchilardan max- 
sus harakatlami talab etuvchi texnik muammolaming yo‘qligi; vi­
msga qarshi dasturning ishonchliligi eng muhim mezon hisoblanadi, 
chunki hatto eng yaxshi vimsga qarshi dastur skanerlash jarayonini 
oxirigacha olib bora olmasa, u befoyda hisoblanadi;
- vimslami barcha tarqalgan xillarini aniqlash fazilati, ichki 
fayl-hujjatlar/jadvallami (MSOffice), joylashtirilgan va arxivlangan 
fayllami skanerlash, vimsga qarshi dasturning asosiy vazifasi-100% 
vimslami aniqlash va ulami davolash;
- barcha ommaviy platformalar (DOS, Windows 95/NT, 
NovellNetWare, OS/2, Alpha, Linux va h.) uchun vimsga qarshi 
dastur versiyalarining mavjudligi; so‘rov bo‘yicha skanerlash va 
"bir zumda” skanerlash rejimlarining borligi, tarmoqni ma’murlash 
imkoniyatli server versiyalarining mavjudligi. Vimsga qarshi das- 
tuming ko‘p platformaliligi muhim mezon hisoblanadi, chunki 
muayyan operatsion tizimga mo‘ljallangan dasturgina bu tizim 
funksiyalaridan to‘la foydalanishi mumkin. Fayllami "bir zumda" 
tekshirish imkoniyati ham vimsga qarshi dasturlaming yetarlicha 
muhim mezoni hisoblanadi. Kompyuterga keluvchi fayllarni va 
qo‘yiluvchi disketlami bir lahzada va majburiy tekshirish, vimsdan 
zaharlanmaslikka 100%-li kafolat beradi. Agar vimsga qarshi
184

---

dastuming server variantida tarmoqni ma’murlash imkoniyati 
bo‘lsa, uning qiymati yanada oshadi;
- ishlash tezligi. Virusga qarshi dastuming ishlash tezligi ham 
uning muhim mezoni hisoblanadi. Turli vimsga qarshi dasturlarda 
vimsni qidirishning har xil algoritmlaridan foydalaniladi. Bir 
algoritm tezkor va sifatli bo‘Isa, ikkinchisi sust va sifati past bo‘lishi 
mumkin.