“Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Қуйидагиларни аниқлаб олиш зарур: 

МҲХСга мувофиқ тузиладиган биринчи ҳисобот қайси давр учун 
тузилишини; 

МҲХСга ўтиш муддатини қиёсий маълумотлар тақдим етиладиган 
даврлар сони 

Компаниянинг функционал валютасини (баҳолаш валютасини) ва ҳисобот 
валютасини; 

ҳисоботни тақдим етиш тилини; 

Аудиторлик текширувига бўлган зарурият, баҳоловчиларнинг жалб 
қилиниши 

Трансформацияни амалга ошириш усулини; 

Ишнинг умумий қийматини 
Ташкилот МҲХС бўйича ҳисобот трансформацияси хизматини кўрсатишга оид 
консултация шартномасини тузиш ҳақидаги масалани кўриб чиқади 
(ташқаридан мутахассисларнинг жалб қилиниши).
Шартномани тузишда нималарга еътибор қаратиш керак? 
Трансформация натижалари бўйича бериладиган маълумотларнинг ҳажми: 
Агарда буюртмачи ҳисобот трансформациясининг натижалари бўйича 
МҲХСга мувофиқ ҳисоботни фақатгина бир бутун ҳолда, ҳисобот елементлари 
бўйича аналитик маълумотлар ва трансформацион ўтказмаларнинг тавсифисиз 
олса, айниқса муҳим аҳамиятга ега. 
Кейинги 
параллел 
ҳисобнинг 
юритилиши 
ва 
навбатдаги 
ҳисобот 
трансформацияси ижрочи – компанияга мурожаациз деярли мумкин емас.
 
Ишчи босқичнинг мақсади 
– БҲХС ва МҲХС бўйича юритиладиган 
ҳисоблар ўртасидаги асосий фарқларни аниқлаш ва баҳолаш. 
Бу трансформациянинг енг масъулиятли, узоқ давом етадиган ва кўп 
меҳнатни талаб етадиган босқичидир. 
Компания молиявий-хўжалик фаолиятининг ва бухгалтерия ҳисоби тизимининг 
БҲМС бўйича таҳлили: 
Шу жумладан, ҳисоб сиёсати, ишчи счётлар режаси таҳлили, операциялар 
таҳлили. 
МҲХС бўйича ҳисоб сиёсатининг шаклланиши

---

272 
Миллий ҳисоботни трансформация қилишда компаниялар БҲМС га оид счётлар 
режаси билан МҲХСга мувофиқ ҳисоб объектларининг рўйхати ўртасидаги 
фарқка дуч келадилар. 
Бу масалани қандай ҳал қилиш мумкин?
Жавоб: 
1.
 
МҲХСга мувофиқ счётлар режасини миллий асосдаги аналогларга мос 
ҳолда мустақил қўллаш.
2.
 
Ҳисобот моддалари даражасида ишлаш 
(МҲХС бўйича счётлар режасини ишлаб чиқмаслик) 
Ташкилот МҲХСга мувофиқ ҳисоб усулининг у ёки бу турини танлашда 
қийинчиликка дуч келади. 
Савол:
МҲХС бўйича ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқишда кандай ҳолатларни 
еътиборга олиш керак?
Жавоб: 
Юқори меҳнат талаблиги – …. 
МҲХСга мувофиқлиги

 … 
МҲХСга мувофиқ ҳисобот тузишдан максад 

 … 
Савол:
Агар компания ўз диққат еътиборини компаниянинг капиталлашув 
даражасини оширишга қаратган бўлса, МҲХСга мувофиқ қандай ҳисоб 
сиёсатини танлаш керак ?
Жавоб:

 
Кайта баҳоланган киймат бўйича ҳисоб Модели

МҲХС 16, МҲХС 38 

Заҳираларни баҳолаш методи – ФИФО 

МҲХС 40 “Инвестициялар ва кўчмас мулк”

 Ўртача қиймат бўйича ҳисоб юритиш модели. 
БҲМС ва МҲХСларга кўра юритилган ҳисоблардаги фарқлар асосига кўрилган 
трансформация ёзувларини шакллантириш учун маълумотларни йиғиш (ишчи 
ҳужжатларни тўлдириш). 
Ишчи трансформация жадваллари объект мувофиқ ёки операцион асос бўйича 
тузилади. 
Асосий воситалар бухгалтерия ҳисоби бўйича ишчи трансформация 
жадвалларининг тузилиши: 

Бошланғич қиймати; 

Амортизация (давр бошига, давр учун, давр охирига;) қадрсизланишдан 
зарарлар. 

Ишга тушириш санаси 

Баланс қиймати 

Ва бошқалар 
Трансформация қайдлари (2 турда): 
1.
Молиявий ҳисобот елементларининг таснифланиши ўзгариши билан 
боғлик бўлганлари 

---

273 
2.
Молиявий ҳисобот елементларини баҳолашни ўзгартирадиган ўтказмалар. 
1.
Молиявий ҳисобот елементларининг таснифланиши ўзгариши билан 
боғлик бўлганлар: 

Қайта таснифлаш 

Янги ҳисоб объектларининг жорий етилиши 

МҲХСга мувофиқ тан олишнинг талабларини қондирмайдиган истиснолар 
Жамловчи трансформация жадвалини тўлдириш (фойда ва зарарлар хақидаги 
ҳисобот ва балансни тайёрлаш) 
Пул маблағларининг харакати тўғрисидаги ҳисобот ва капитал харакати 
хақидаги ҳисоботни тузиш учун маълумотларни тўплаш 
МҲХСга мувофиқ тайёрланган капиталдаги ўзгаришлар ҳақидаги ҳисобот 
ва пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот кўрсаткичлари қуйидагилар асосида 
шаклланади: 

Трансформация килинган фойда ва зарарлар ҳақидаги ҳисобот хамда 
баланс

Шунингдек, ишчи босқичда тўпланган кўшимча маълумотлар
Трансформацияни амалга оширишда қабул қилинган, баҳоланган муҳокама ва 
соддалаштириш, трансформация тавсифлари бўйича матнли файл яратиш.
МҲХС 29 «Гиперинфляция шароитида молиявий ҳисобот» 
МҲХС 29 инфляцияни Гиперинфляцияга ўтишининг абсолют даражасини 
белгиламайди.
Гиперинфляция иқтисодиётининг характеристикаси: 
1. 
Аҳоли ўзининг жамғармаларини пулсиз шаклда ёки барқарор хорижий 
валютада сақлашни афзал кўради. 
2.
Пул маблағлари маҳаллий валютада емас, балки турғун чет ел валютасига 
нисбатан қаралади (нархлар ушбу валютада ўрнатилиши мумкин). 
3. Кредитга сотиш ва етказиб бериш кредит муддати давомида харид 
қобилиятининг кутилаётган йўқотишларни ўрнини қоплайдиган нархларда 
амалга оширилади, хаттоки бу муддат давомий бўлмаса ҳам. 
4. Фоиз ставкалари, иш ҳақи ва нархлар баҳо индексига боғланади 
5. Уч йил давомида инфляциянинг умумий даражаси 100 % дан ортади ёки 
шунга яқинлашади.