Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi

2. Donlarning qobig’ini ajratish usullari. 
Donning qobig’ini ajratishda juda ko`p turli xil mashinalar qo`llaniladi. 
Ko`p mashinalarning ishlash printsiplarini ishchi organlarini donga ta`sirini 
uchta asosiy usulga bo`lish mumkin. 
1 usul - qisish va siljish; 

---

63 
2 usul - bir martali va ko`p martali urilish; 
3 usul - abraziv va boshqa qattiq yuzalarda ishqalanish. 
Qisish va siljish natijasida donning qobig’ini ajratishda ikkita ishchi yuza 
orasida donga ta`sir qilinadi 5-rasm. Bunda ikki yuza orasidagi masofa 
donning o`lchamidan kichik bo`ladi va albatta bir yuza ikkinchi yuzaga 
nisbatan harakatda bo`ladi. Bu usulda don qobiq ajratish zonasiga tushadi, 
yuzalar orasida qisiladi, qobiqlari yoriladi va yuzalarni nisbatan harakati 
natijasida yorilgan qobiqlar (plyonkalar) bir biridan ajraladi va mag’iz 
qobiqlardan ozod bo`ladi. Bu usul plyonkalari mag’iz bilan birga o`smagan 
donlar uchun samaradorli bo`ladi. 1 usul bilan ta`sir qilish uch xil 
mashinalarda qo`llaniladi: valli dekali dastgoh, qobiq ajratish postavi va 
vallari rezin bilan qoplangan qobiq ajratgichlar. 
2 usul - bir martali va ko`p martali urilish natijasida qobiq ajratish 
quyidagicha bo`ladi: mashinaning qamchinlari yoki plastinkalari bilan ilg’ab 
olingan don bir marta yoki ko`p marta mashinaning qaytaruvchi ichki 
yuzasiga yo`naltiriladi 6-rasm. 
Bir martali qobiq ajratish usulini plyonkasi mag’iz bilan birga o`smagan 
va mag’izi mo`rt bo`lmagan donlarga ( suli) qo`llash maqsadga muvofiq 
bo`ladi. 
Ko`p martali qobiq ajratish usulini plyonkasi mag’iz bilan birga o`sgan 
yoki o`smagan donlarga qo`llash mumkin. Bu usulni qo`llagan holda donning 
qobig’i ajratilsa maydalangan mag’izning miqdori ancha ko`p hosil bo`ladi. 
Bu usul ikki holda qo`llanadi: don mo`rt bo`lmagan (egiluvchan) mag’izga 
ega (suli doni); qayta ishlashda maydalangan mag’izdan Yorma olinadi 
(bug’doy, arpa, makkajuxori). 
3 usul - abraziv va boshqa qattiq yuzalarda ishqalanish usulini qobig’i 
mag’iz bilan birga o`sgan donlarning qobigini ajratishda qo`llash maqsadga 
muvofiqdir. 
Bu usulda qobiq ajratish mashinasining ishchi zonasida don uzoq vaqt 
davomida harakatlanuvchi abraziv yuza ta`sirida ishqalanadi va bir me`yorda 
donning qobig’i kirib olinadi 7-rasm. Bu printsipda qobiq ajratgich-
qayroqlagich A1-ZSHN-3 rusumli mashinasi ishlaydi. Donning yuzasiga bir 
tekislikda ishlov berish nafaqat qobiq ajratishda, balki mag’izni qayroqlashda 
ham qo`llaniladi. A1-ZSHN-3 rusumli mashinada arpa, bug’doy, no`xat va 
makkajuxori donlarining qayta ishlash mahsulotlarini qobig’i olinadi, 
qayroqlanadi va silliqlanadi.