U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

Buyuk geografik kashfiyotlarning boshlanishi.  B u y u k geografik 
kashfiyotlarning tashabbuskorlari Portugaliya va Ispaniya dengiz 
sayyohlari bo'lishdi. Tabiiyki, buyuk geografik kashfiyotlarni dovyurak 
dengizchi-sayyohlargina amalga oshira olar edilar. Shunday dengiz 
sayyohlaridan biri admiral Xristofor Kolumb (1451-1506) edi. U o'z 
oldiga Hindistonga Atlantika okeani orqali boradigan yo'l ochishni 
maqsad qilib qo'ydi. Dengiz sayohatini amalga oshirishga birgina 
dovyuraklik kamlik qilardi, albatta. Buning uchun ilm-fan yutuqlariga 
h a m tayanish, ulardan amalda foydalana bilish  h a m zarur edi. Bu 
o'rinda italiyalik olim P. Toskanelli yerning dumaloqligi haqidagi 
ta'limotdan kelib chiqib, dunyo xaritasini yaratganligi katta ahamiyatga 
ega bo'ldi. Bu xaritada Osiyo qit'asi qirg'oqlari Atlantika okeanining 
g'arbiy sohillarida ekanligi belgilangan edi. Shu tufayli P. Toskanelli 
Yevropa qirg'oqlaridan  G ' a r b  t o m o n g a suzib Hindistonga borish 
m u m k i n ,  d e b  i s h o n a r d i .  K i s h i l a r d a g i  t a d b i r k o r l i k  r u h i ,  k a p i t a l 
j a m g ' a r i s h g a  i n t i l i s h ,  i n s o n n i n g 
imkoniyatlariga ishonch tuyg'usi eng 
dadil rejalarni  h a m amalga oshiradigan 
qilib qo'ydi. Shu tariqa Hindistonga 
b o r a d i g a n  y a n g i  y o ' l  t o p i s h yev­
ropaliklar  u c h u n  h a y o t i y  z a r u r a t g a 
a y l a n g a n i  b u y u k  g e o g r a f i k kash­
f i y o t l a r n i n g  a m a l g a  o s h i r i l i s h i n i 
muqarrar qilib qo 'ydi. 
Nihoyat, 1492- yilda X. Kolumb 
Ispaniya qirollik oilasi bilan Hindiston 
sari suv yo 'li ochishga xizmat qiluvchi 
ekspeditsiyani boshlash haqida shart-
1-rasm. Xristofor Kolumb.  n o m a  t u z i s h g a  m u v a f f a q  b o ' l d i . 
8 

---

Shartnomaga ко 'ra, qirol ekspeditsiyaning pul ta' minotini о 'z bo 'yniga oldi. 
Ayni paytda X. Kolumb yangi ochiladigan yerlarning vitse-qiroli etib 
tayinlanadigan bo 'ldi. Shuningdek, X. Kolumb yangi ochiladigan yerlardan 
olinadigan daromadning 1/10 qismiga, yangi yerlar bilan olib boriladigan 
savdodan tushadigan daromadning esa 1/8 qismiga egalik  h a m qilar edi. 
X. Kolumb 1492- yilning 6- avgustkuni 3 takemada 90 kishilik dengizchi 
bilan birinchi ekspeditsiyasini boshladi.