Plugningbo‘ylama - tik tekislikda ravon harakatlanishi
Ish jarayonida plug korpusi ishchi sirtining har bir elementar yuzasiga tuproqning
qrashiligidan hosil bo‘lgan normal va urinma kuchlar ta’sir ko‘rsatadi. Korpus ishchi
sirtning har bir elementar yuzasida ularning miqdori va yo‘nalishlari har xil, shuning uchun
ularni bir teng ta’sir etuvchiga keltirib bo‘lmaydi, Ammo, plug ishini tadqiqot qilishda
unga ta’sir qiladigan kuchlarning uchta tekislikdagi proeksiyalarini, miqdorlarini va
yo‘nalishlarini hamda ta’sir etish nuqtalarini bilishga to‘g‘ri keladi. Ushbu ma’lumotlarni
plug korpusga, uning harakatlanishi yo‘nalishida ta’sir ko‘rsatadigan - Rx, gorizantal
tekislikda, harakat yo‘nalishiga perpendikilyar yo‘nalishda ta’sir ko‘rsatadigan - Ru va
vertikal tekislikda ta’sir ko‘rsatadigan - Rz qarshilik kuchlarini bir paytning o‘zida o‘lchab
olish imkonini beradigan, plug korpusini maxsus qurilmalarda fazoviy dinamometrlash
yo‘li bilan aniqlanadi. Bu kuchlarni tuproqning elementar qarshiligi bosh vektorining
proeksiyasi deb qabul qilinadi.
Plugning turg‘un harakatlanishi, unga ta’sir ko‘rsatadigan kuchlarning miqdori,
yo‘nalishi va ularning nisbatlariga bog‘liq, bunday kuchlarga tortish kuchi, og‘irlik kuchi,
ishchi organlarga tuproqning qarshilik kuchlari, ishqalanish kuchlari va boshqalar kiradi.
Shular orasidan harakatlanish yo‘nalishiga to‘g‘ri yo‘nalgan tortishga qarshilik kuchining
gorizantal tashkil etuvchisi alohida o‘rin egallaydi. Bu kuch, son qiymati bo‘yicha teng,
yo‘nalishi esa qarama-qarshi bo‘lgan kuch, plugning tortishga qarshiligi deb nom olgan
kuchdir, u plugga ta’sir etadigan barcha kuchlarni tavsiflaydigan, asosiy, umumlashtirilgan
ko‘rsatgich hisoblanadi va mashinaning energetik ko‘rsatgichlarini baholash mezoni
hisoblanadi. Shuning uchun uning son qiymatiga asosan boshqa kuchlarning son qiymatlari
aniqlanadi.
Kurs loyihasida, madaniy va universal korpuslar bilan jihozlangan, umumiy ishlarga
mo‘ljallangan plug sxemasini qurish ko‘zda tutilgan. Madaniy va universal korpuslarning
ishchi sirti bir- biriga juda yaqin bo‘lganligi sababli ularga ta’sir ko‘rsatadigan tuproqning
qarshilik kuchlarining tvasifi, son qiymatlari, yo‘nalishlari va ta’sir etish joylari ham
deyarli bir xil. Shuning uchun har ikkala korpus bilan jihozlangan plugga ta’sir etadigan
kuchlarni nazariy mexanikaning umumiy qoidalardan foydalanilgan holda aniqlanadi.
Plugning tortishga qarshilik kuchining tashkil etuvchilari yig‘indisini aniqlashda,
birinchi bo‘lib, korpusga gorizantal tekislikda ta’sir ko‘rsatadigan tuproqning qarshilik R
x
(18a-rasm) kuchini topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
R
x
=
𝜂 ∙ q ∙ a ∙ b
R
x
=0,7
∙
7,36,7
∙
4132
∙
5550
=
7504 11 523
bu yerda: q-plugning solishtirma qarshiligi N/sm
2
;
𝜂 — 0,7...0,8 - plugning foydali ish koeffitsienti;
a va b - shudgorlash chuqurligi va korpusning qamrov kengligi
, sm.
Bo‘ylama tik tekislikda plugga quyidagi kuchlar ta’sir qiladi: plugning og‘irlik
kuchi G
pl
, korpuslar ishchi sirtiga tuproqning reaksiya kuchlari ∑
𝑅
𝑧𝑥
, trak taxtalarning
shudgor devoriga ishqalanish kuchlari ∑
𝐹
𝑥
,, tayanch g‘ildiragiga tuproqning reaksiya
kuchi Q va yuqoridda keltirilgan kuchlarning hosilasi - P
XZ
.
∑ 𝑅
𝑧𝑥
, kuchlarini aniqlashdan oldin, xarbir korpusga ta’sir etadigan tuproqning
reaksiya kuchini R'
zx
aniqlanadi. Bu kuch korpusga gorizantal tekislikkanisbatan
𝛹 = ±
12
0
burchagi ostida ta’sir kiladi, ta’sir etish nuqtasi, burchak qiymati musbat
bo‘lganda l = 0,5
∙ a manfiy bo‘lganda esa l = 0,3∙ a teng. Hisobiy ishlarda l = 0,5 ∙ a
qabul qilinadi (15-rasm).
𝛹 burchagining qiymati, tuproqning xususiyatiga, lemex
tig‘ining o‘tkirligiga va shudgorlash chuqurligiga bog‘liq. Lemexlar tig‘i o‘tmas bo‘lganda
yoki qattiq tuproqlarda
𝛹 burchagi manfiy bo‘lishi mumukin, bu holda, R
ZX
kuchi pastdan
yuqoriga yo‘nalgan bo‘ladi va shudgorlash chuqurligini o‘z- o‘zidan kamayishga olib
keladi.
R'
zx
kuchining qiymati quyidagicha topildi:
𝑅
𝑧𝑥
′
=
𝑅
𝑥
𝑐𝑜𝑠𝛹
𝑅
𝑧𝑥
′
=
115237504
𝑐𝑜𝑠12
=
115237504
0.978
=
11 7827672,8
Barcha korpuslarga bir xilda yuklanadi deb hisoblab, teng ta’sir etuvchini
∑ 𝑅
𝑧𝑥
,=nR'
zx
=4
∙
11 782 7672,8
=
3069147 128
aniqlaymiz va uni o‘rtada joylashgan
korpusga ta’sir etadi deb qabul qilamiz (bu yerda n - korpuslar soni).
Do'stlaringiz bilan baham: |