Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Локларнинг хоссалари
Л окларнинг силликданиш хусусияти стандартда кўрсатилган 
муддатда қотгандан кейин аниқланади. Силлиқлаш учун бир парча 
мовутни пемза тош кукуни ва сувга текказиб лок суртилган юза 
иш қаланади. Л ок суртилган юза силлиқлангандан кейин текис ва 
жилосиз бўлса, бундай лок қониқарли ҳисобланади.
Л ок парданинг намга чидамлилигини текш ириб кўриш учун 
синалаётган лок суртилган пўлат пластинканинг 2/3 қисми сувга 
ботирилади ва ғадир-будирлик, пуфакчалар ва кўчган жойлар пайдо 
бўлганига қараб аниқланади. Л ок парданинг қаттиқлиги тажриба- 
хонада, маятникли асбоб ёрдамида текш ириб кўрилади.
492

---

СИНОВ САВОЛЛАРИ
1. Бўёқларбоп мойли (сувсиз) ва сувли боғловчилар.
2. Елимлар нима?
3. П игментларнинг хоссаларини баён қилинг.
4. Оқ, кўк ва яшил пигментлар.
5. Қизил, сариқ ва қора пигментлар тўғрисида нималарни биласиз?
6. Кукун тўлдиргичлар нима?
7. Тайёр бўёқлар ва эмалларнинг таркиби тўғрисида гапириб беринг.
8. Л ок ва унинг турлари.
9. Силлиқлаш ашёлари нима?
10. Л окнинг хоссаларини баён қилинг.
493

---

20-боб.
ҚУРИЛИШДА САМАРАДОРЛИКНИ
ОШИРИШ
Захираларни қидириб топиш , капитал курилишда аш ё сарф и ­
ни қисқартириш нинг ҳамма йўлларидан фойдаланиш ва меҳнат 
харажатлари энг кам бўлган ҳолда энг юқори самарадорликка эри- 
шиш илмий-текш ириш , лойиҳалаш, қурилиш -монтаж таш килот- 
ларининг эҳтиёжлари учун конструкциялар ишлаб чиқарадиган 
корхоналарнинг биринчи галдаги вазифалари ҳисобланади. Кури­
лиш аш ёларини тежаш қуйидагича белгиланади:
— ашё ресурсларининг нисбатан чекланганлиги;
— улардан фойдаланиш кўламининг тобора ортиб бораётган- 
лиги;
— ф ан ва техника тараққиёти шароитида тежамкорлик муам- 
мосининг қурилиш ашёлари ишлаб чиқариш ни такомиллаш тириш
вазифалари билан узвий боғланиб кетиши;
— ишлаб чиқариш соҳалари ва ўзаро тизим нинг бир-бирига 
мураккаб боғланганлиги, ш унингдек, қурилиш ашёлари иш лаб чи- 
қариш муаммоси ва уларнинг истеъмоли ўртасидаги боғланиш нинг 
мураккаблиги.
Бундан таш қари, қурилиш ашёлари ишлаб чиқариш да м арке­
тинг тизим ини шакллантириш зарур.
Қурилиш аш ёларини ишлаб чиқариш соҳасида, улардан ф о й ­
даланиш самарадорлигини ош ириш ва тугалланмаган қурилиш
маркетинг изланиш ларни яхшилаш учун:
— корхоналар, бинолар ва иншоотларнинг қурилиш муддатла- 
рини амалдаги ва бошланғич меъёрига қатъий риоя қилиш ;
— капитал қурилиш режаларини қурилиш-монтаж таш килот- 
ларининг мавжуд имкониятига мос ҳолда қурилиш ашёлари тех­
ни к ресурслари ва зарур асбобларни етказиб бериш режалари б и ­
лан балансга келтириш;
— айни бир вақтда қурилаётган инш оот сонини қисқартириш
ҳисобига капитал харажатларни, меҳнат ва ашёвий ресурсларни 
энг муҳим ва тўхтаб қолган иншоотларда тўплаш;
— қурилиш ашёлари техник базасининг ривож ланиш ини ва 
қурилиш саноатининг ишлаб турган қувватларидан самарали фойда-
494

---

ланиш ни йўлга қўйиш ва такомиллаш тириш каби иш ларни амалга 
ош ириш керак.
Соҳа олимлари ва лойиҳачиларининг куч-ғайратлари қуйида- 
гиларга қаратилган бўлиши лозим:
— ўзининг мустаҳкамлиги, чидамлилиги ва таннархини арзон- 
лаш тириш га доир кўрсаткичлар бўйича бошқаларга қараганда ус­
тун турадиган самарали қурилиш ашёлари ва конструкциялари яра­
тиш;
— қурилиш конструкциялари ва буюмларини мўлжалланган 
жойда рационал ишлатиш ва тақчил қурилиш аш ёларини улар 
билан алмаш тириш ;
— ашё ва меҳнат ресурсларини кам сарфлаган ҳолда инш оот- 
ларни самарали лойиҳалаш ва тўғри қуриш.