Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Қурилиш қоришмаларининг турлари
Сувоқбоп қориишаларнинг мустаҳкамлиги ғишт, тош теришда 
ишлатиладиган қоришмага нисбатан паст бўлади (0,2— 1 МПа). Бун­
дай қоришма учун асосий кўрсаткич унинг қулай жойланувчанли- 
ги, юқори ёпишқокдиги, асос билан мустаҳкам бирикиши ва қотиш 
жараёнида унинг сиртида дарз ҳамда ёрикдар ҳосил бўлмаслиги- 
дир. Агар сувоқбоп қоришма конструкцияни зарарли муҳитдан сақ- 
лаш мақсадида ишлатилса, у ҳолда қоришманинг мустаҳкамлиги
310

---

юқори, зич, чидамли ва ўзидан сув ўтказмайдиган бўлиши керак. 
Сувоқбоп қоришма қуюқ бўлса, юпқа қатламда девор юзасига ёт- 
қизилганда кичик чокларни тўлғазмайди ва тегишли сирт билан 
мустаҳкам бирикмайди. Шу сабабли, сувоқбоп қоришмалар юқори 
ёйилувчи, яъни майин қилиб тайёрланади.
Оддий сувоқ уч қатламдан иборат. Биринчи қатлам — қора су- 
вок, деб аталувчи юзани тайёрлаш қатлами бўлиб, унинг қалинли- 
ги 5—8 мм. гатенг. Бунда, қоришманинг ёйилувчанлиги ёки конус­
нинг чўкиш чуқурлиги 3— 12 см бўлиши керак. Иккинчи — асосий 
қатламнинг қалинлиги 5— 12 мм, қоришманинг ёйилувчанлиги эса 
7—8 см бўлади. Учинчи — пардозлаш ёки текислаш қатламининг 
қалинлиги 1,5—2 мм. Бу қатлам учун қоришманинг ёйилувчанлиги
7— 10 см бўлиши керак.
Бино деворларининг ички сиртини сувашда, асосан, оҳакли ва 
оҳак-гипсли қоришмалар ишлатилади. Бунда биринчи қатлам учун 
қоришма таркиби 1:3, иккинчи қатлам учун эса 1:2 нисбатда оли­
нади. Агар девор ёғочдан бўлса, кўпинча оҳак-гипс қоришмаси 
ишлатилади.
Кўприклар, пойдеворлар, гидротехник иншоотлар — канал қир- 
ғоқларига ётқизиладиган темир-бетон плиталарнинг сув ўтказув- 
чанлигини камайтириш мақсадида уларнинг сирти (1:2, 1:3 тар- 
кибдаги) «ёғлиқ» қоришмалар билан сувалади. «Ёғлиқ» қоришма- 
ли сувом арнинг зичлигини ва сув ўтказмаслигини ошириш учун 
қоришма босим остида ётқизилади. Буни торкретлаш усули деб ата­
лади. Бунда цемент ва қум «цемент пушка» деб аталувчи аппаратга 
солинади ва аралаштириб 2—3 атм. босими остида конструкция ёки 
девор сиртига чапланади.
Қуруқ цемент-қум аралашмаси резина шлангининг учидан чи- 
қиш жойида сув билан бироз намланади, қоришма 80— 100 м/с 
тезликда девор ёки конструкция сиртига урилади ва мустаҳкам 
ёпишади. Бундай сувоқнинг сиқилишдаги мустаҳкамлиги 30—50 МПа 
га тенг бўлади.