Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

пр
=bh
3
/12(1+3nμ)
,
арматуралар симметрик жойлашганда; 
I
пр
=bh
3
/12[(1+4
n

)/(1+4
n

)]
– арматураларбир ёклама жойлашганда; 
μ=A
s
/bh 
-
арматуралаш коэффициенти; 
n=E
s 
/ E
q
– пўлат ва ёғочнинг эластиклик модуллари 
нисбати. 
Елимланган 
фанерали
тўсинларнинг 
белбоғлари 
тик 
жойлашган 
тахталардан, девори эса фанерадан ташқил топиб, қўштавр кесим ҳосил қилади. 
Белбоғ ва деворлари елим билан ёпиштириб бириктирилади (18.4-расм). 
Елимланаётган тахта эни 100 мм дан ортмаслиги шарт. Қутисимон кесимли 
фанерали тўсин деворлари ташқи икки сиртида жойлашиб устки ва остки 
қисмларида горизонтал жойлашган тахта қатламидан белбоғлар елимланади. Агар 
белбоғ баландлиги 100 мм дан ошса, унда 30-50 мм чуқурликдаги из билан шу 
баландлик бўлиб қўйилади. Бу чала елимланган чок толаларнинг ўзаро тик 
жойланишидан 
юзага 
келувчи 
кайишишдан 
ҳосил 
булувчи 
кучланишни 
камайтиришга хизмат қилади. 

---

287 
18.4-расм. Елимланган фанерали тўсин. 
а-асосий кўриниши, б-кесим юзалари, 1-елимланган тахта белбоғ; 2-фанера
девор, 3-тахта девор, 4-белбоғ улоғи, 5-девор улоғи 
Фанера деворга қалинлиги кесим баландлигининг 1/130 қисмига тенг қилиб, 
лекин камида 8 мм қабул қилинади. Деворга ишлатиладиган фанера устки 
қатламининг толалари тўсин ўқига мос тушиши тавсия этилади. 
Фанера деворининг ўз текислиги бўйича устиворлиги
а=(1/8

1/10)R
масофада қўйилган қобирғалар ёрдамида таъминланади. Одатда, қобирғалар 
оралари фанералар уланган жойларига мос тушади. Фанера уланган чок қия 
текислик усулида елимланади. Фанера деворли тўсинларни ҳисоблашда чўзилувчи 
остки, сиқилувчи устки белбоғни ва фанера деворни 
Х 
масофада жойлашган 
кесимида келтирилган қаршилик моментини ҳисобга олган холда текширилади: 

p
прх
p
R
W
M



 ;
R
W
M
прх
e




 ; 
ф
рф
q
прх
ф
x
рф
m
R
Е
W
Е
M



(18.24) 
бу ерда: φ- бўйлама эгилиш коэффициенти; m
ф 
- фанера чокнинг чўзилишга 
қаршилик кўрсатишини ҳисобга олувчи коэффициент 
W
прх 
=2I
прх 
ҳh
x 
; h
x
=h
oп 
+i
x
 ;

 
 
 
(18.25) 
i
- устки белбоғ нишаблиги. 

---

288 
Кесимнинг келтирилган геометрик кўрсаткичлари қуйидаги ифодалар орқали 
аниқланади: 
q
ф
ф
q
пр
Е
Е





;
q
ф
ф
q
npq
Е
Е
S
S
S


;
q
ф
ф
q
np
Е
Е