Chiqarish markazi

Tajriba uchun dala tanlash. 
Tajriba o„tkaziladigan dala joy uchun tipik, 
tuprog`i bir hil va yahshi tekislangan bo„lishi kerak. Tajriba qo„yishdan avval 
tuproqning mehanik tarkibi, agrokimyoviy hususiyatlari va dalaning kamida ohirigi 
3 yildagi ho„jalik tarihi belgilanadi. 
O„zPITIda olib borilgan ko„p yillik tajribalar natijalari dalolat berishicha, 
tuproq orqali ta‟sir etivchi gerbitsidlar sepilgan dalalarda begona o„tlar kamayib, 
botanik tarkibi, o„zgaradi. Shu sababli yangi preparatlarni sinash uchun yangi dala 
tanlash zarur. Gerbitsidlarni uzoq muddat qo„llash yoki ularni almashtirib solish 
bo„yicha tajribalar uchun kattaroq dala tanlanib, 1-2-3 yilgi variantlar bo„lishi, 
unda doimo gerbitsid sepilmaydigan nazorat varianti ham bo„lishi zarur. 
Tajriba variantlari. 
Maqsadlari va vazifalariga ko„ra, tajriba tizimiga turli 
masalalar (yangi, istiqbolli preparatlarni tanlash, gerbitsidlarni almashlab ekishda, 
tuproqqa turli ishlov berish tehnologiyalari, ma‟dan o„gitlarning har hil turlari va 
me‟yorlari, shuningdek, mahalliy o„g`itlarning turli me‟yorlari qo„llangan 
sharoitda solish) kiritilish lozim. 
Ko„pchilik gerbitsidlar (dalapon, reflan, prometrin va b.k.) tuproqqa 
ilosolinib, ildiz orqali o„simlikka o„tadi, bir qismi esa amal davrida sepilib, barglar 
orqali ta‟sir qilinadi. Ikki holda ham ularning kirishini, harakatini, o„simlikdagi va 
tuproqdagi kimyoviy moddalar o„zgarishga, hosilga ta‟sirini o„rganish darkor. 
Qiyoslanayotgan variantlar asoasan quyidagilarni aniqlashga imkon berishi 
kerak: o„rganilayotgan usullarnig begoan o„tlar nufuziga dastlabki va keyingi 
ta‟siri; dala fitotsenozining o„zgarishi; gerbitsidlarning pahta, g`alla va boshqa 
ekinlar hosili va hosil sifatiga ta‟siri; gerbitsidlarning o„simliklar va tuproqda 
to„planish sur‟ati, migratsiyasi va detoksikatsiyasi; gerbitsidlarning atorf-muhitga 
ta‟siri; o„rganilayotgan usullarning iqtisodiy samaradorligi. 
Yangi, yuqori ta‟sirchan gerbitsidlarni tanlash maqsadida o„tkazilayotgan 
tajriba ularni sepishning 2-3 me‟yori, turli usullari va muddatlari o„rganilishi zarur. 
Tajriba tizimiga, albatta, nazorat varianti kiritilishi zarur. Chunki preparatlar 
ta‟sirchanligi nisbatan belgilanadi. Unga gerbitsid solinmaydi, chopiq, qator 
oralariga ishlov berish o„tkaziladi. 
Tajribada barcha variantlar bo„yicha ishlar qisqa muddatlarda (1-2 kun), bir 
hil sharoitda, yuqori agrotehnik darajada sifatli o„tkazilishi shart. 
Gerbitsidlar qo„llanilayotgan almashlab yoki navbatlab ekishlar shu sharoit uchun 
tipik bo„lishi, ular ziroatlarga va atrof-muhitga salbiy ta‟sir etmasligi zarur. Tajriba 
variantlari, qo„llanilayotgan preparatlar butun rotatsiya uchun yagona bo„lishi 
kerak, rotatsiya orasida yangi gerbitsidlar yoki variantlar kiritish man etiladi. 
Meteorologik omillar ta‟sirini to„liq qamrash uchun tajriba 3-4 yil davomida 
o„tkazilishi, bunda faqat sinovdan o„tkazilgan gerbitsidlarni qo„llash zarur. 
Variantlar o‘lchami 
o„rganilayotgan usulga bog`liq. Har bir variant yangi 
gerbitsidlar tanlash uchun 50 m
2
dan 100 m
2 
gacha, boshqa tajribalarda 100-400m
2 
qilib belgilanadi. Ishlab chiqarishda variant maydoni 1 gektargacha yetishi 
mumkin. Kichik variantlar kengligi seyalkaning bir yurishiga teng bo„lib, shundan 
2 o„rta qatori hisoblidir. Boshqa tajribalarda variant kengligi seyalkaning ikki va 
undan ham ko„p o„tishiga teng bo„ladi. Shunga mos holda himoya va hisobli 
qatorlar soni ham ortadi. 

---

100 
Variantlar takrorlanganligi
qancha ko„p bo„lsa, tajriba natijalarinig 
ishochligi shuncha oshadi. Takrorlanish 4 dan kam va 8 dan ko„p bo„lmasligi 
kerak. Tajriba iloji boricha bir yarusda joylashtirilishi zarur. Gerbitsidlar sug`orish 
bilan birga sepilsa, bu tadbirni 2 va bundan ko„proq yarusda o„tkazish maqsadga 
muvofiq emas, chunki preparatlar bir variantdan boshqasiga oqib turishi mumkin.