Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

Yillik tayyorgarlik jarayonini davrlar bo‘yicha rejalashtirishning namunaviy shakli 
Tayyorgar-
lik davrlari 
Sikllar 
Kuzgi-qishki 
Bahorgi-yozgi 
Davrlar 
Tayyorlov 
Musobaqa O‘tish Tayyorlov Musobaqa O‘tish 
Bosqichlar 
 
 
 
 
 
 
Oylar 
 
 
 
 
 
 
Musobaqalar
Rasmiy
Nazorat
Mashg‘ulot 
yig‘inlari 
Mashg‘ulot 
yuklamalari 
Hajmi 
Ish kunlari soni 
Mashg‘ulot 
kunlari soni 
Musobaqa 
kunlari soni 
Mashg‘ulotlar 
soni: individual 
jamoaviy 
Tayyorgarlik 
vositalari 
Mashg‘ulotlar 
tayyorgarlik 
turlari bo‘yicha 
jismoniy texnik 
taktik o‘yin 
musobaqa 
Shiddati 
Mashg‘ulotlar 
soni o‘ta 
yuksak 
shiddatli 
yuqori 
shiddatli o‘rta 
va kichik 

---

334 
shiddatli 
Nazorat (test) sinovlari 
Jismoniy 
tayyorgarlik 
Texnik 
tayyorgarlik
Tibbiy nazorat 

---

335 
Sportchilar tayyorlash jarayonini samarali boshqarish puxta ishlab chiqilgan 
rejalashtiruv hujjat (dastur)lariga bog‘liqligi isbot talab qilmaydi. 
Lekin, rejalashtiruv hujjatlarini puxta ishlab chiqilishi ustuvor jihatdan 
pedagogik va psixofiziologik nazorat natijalariga asoslanishi shart. Binobarin, ko‘p 
yillik tayyorgarlik davomida yuqori malakali sportchilar tarbiyalash jarayonini 
boshqarishda nazorat sinovlarini muntazam o‘tkazish va olingan natijalarga 
asoslanish zamonaviy sport amaliyotining muhim hamda ustuvor shartlaridan biridir. 
Murabbiyning faoliyatida boshqarish funksiyasi «murabbiy (subyekt) ↔ 
sportchi (obyekt) ↔ murabbiy (obyekt)» shaklidagi uzviy bog‘langan tizim asosida 
amalga oshirilishi darkor. Ushbu tizimda murabbiyning kasbiy-pedagogik faoliyati 
(KPF) quyidagi yo‘nalishlarda olib borilishi tavsiya etiladi . 
O‘quv-mashg‘ulot va musobaqa jarayonlarini nazorat qilishda quyidagi 
uslublardan foydalanish mumkin: 
- mashg‘ulot va musobaqa jarayonini videotasvirga tushirish, stenografik usulda 
yozish, xronometraj olib borish: bunda quyidagi ko‘rsatkichlar e’tiborga olinishi 
lozim: 
- jismoniy sifatlar, texnik-taktik tayyorgarlikni test sinovlari yordamida 
baholash; 
- kuzatish va mahoratni ekspert usulda baholash; 
- psixologik sifatlar (reaksiya, ko‘rish kengligi, vaqt-oraliqni his qilish, xotira, 
diqqat, fikrlash, iroda va h.k.) va emotsional – motivatsion faollikni maxsus testlar 
asosida aniqlash; 
- funksional imkoniyatlar (nafas, yurak faoliyati, qon bosimi, analizatorlar va 
h.k.)ni maxsus testlar yordamida aniqlash. 
Mazkur nazorat tadbirlarini amalga oshirishda zaxiradagi o‘yinchilar, yordamchi 
murabbiylar, ilmiy xodimlar, psixologlar va shifokorlarning hamkorlikdagi faol 
ko‘magi alohida ahamiyat kasb etadi.

---

336 
Murabbiy o‘zining boshqaruv faoliyatida ushbu nazorat natijalari, ularni qiyosiy 
tahlili va berilgan tavsiyalardan unumli foydalanishi darkor. 
12 va 13-rasmlarda voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarishda 
asoslanadigan omillar hamda rejalashtirish hujjatlarining turlari aks ettirilgan. 12-
jadvalda esa o‘quv-mashg‘ulot jarayonini nazorat qilish uslublari va me’yoriy testlari 
berilgan. 
 
97-rasm