Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Dorivor o‘simlik xom ashyosining mayda qismlarini aniqlash. 
Dorivor o‘simlik xom ashyosi butun, qirqilgan, yanchilgan, kukun, qirqib presslangan xolda, 
sigaret va briket shaklida bo‘ladi. Xom ashyo qanday xolda yoki qanday shaklda bo‘lishidan qat’iy 
nazar u quritish, idishlarga joylash, yuklash, tashish, saqlash, qayta ishlash, qadoqlash kabi 
jarayonlarda tabiiyki, qisman bo‘lsada maydalanadi. Masalan: quritish jarayonida xom ashyo tez 
qurishi, qoraymasligi, chirimasligi va mog‘orlamasligi uchun u bir necha marotaba aylantirib 
turiladi. Ana shu vaqtda xom ashyo qisman bo‘lsada maydalanadi.
Xom ashyoning mayda qismi qanchalik ko‘p bo‘lsa, uning xavo (kislorod, namlik va 
boshqalar) bilan tutashgan yuzasi shuncha ko‘p bo‘ladi, natijada oksidlanish – qaytarilish, 
parchalanish kabi jarayonlar tezlashib, ta’sir qiluvchi moddalarning miqdori kamayadi va dorivor 
o‘simlikning sifati buziladi.Dorivor o‘simlikning mayda qismini aniqlashda, shu maqsad uchun 
olingan namuna me’yoriy texnik xujjatda ko‘rsatilgan elakka solinib, asta sekinlik bilan aylanma 
xarakat qilib elanadi. Elash jarayoni elakda 1% dan kam miqdorda xom ashyo qolgandan so‘ng 
to‘xtatiladi va uning % miqdori boshlang‘ich namunaga nisbatan hisobalanadi. 
Olingan namuna 100,0 g dan ko‘p bo‘lsa, tortishdagi xatolik 0,1 g, agar 100,0 g va undan 
kam bo‘lsa, xatolik 0,05 g bo‘lishi mumkin. 
YOt aralashmalar miqdorini aniqlash. 
Aralashmalarni aniqlash uchun pinset yordamida begona, mexanik aralashmalar ajratiladi. 
Aralashmalarga quyidagilar kiradi: 
1.
O‘z rangini yo‘qotgan xom ashyo. 
2.
Dorivor o‘simlikni xom ashyo bo‘lmagan qismlari. 
3.
Organik aralashmalar (zaxarli bo‘lmagan boshqa o‘simlik organlari).
4.
Mineral aralashmalar (tuproq, tosh, qum va boshqalar). 
Aralashmalarning xar bir turi aloxida-aloxida tortilib, ularning miqdori foizlarda quyidagi 
tenglama bo‘yicha xisoblanadi: 
2
1
100
M
M
Х


, 
M
1
– aralashmaning miqdori, g;
M
2
 
– analitik namunaning miqdori, g. 

---

61 
Ajratilgan aralashmalardagi analitik namuna 100,0 g dan ko‘p bo‘lsa 0,1 g aniqlikda, undan 
kam bo‘lsa 0,05 g aniqlikda tortilishi kerak.