Evolutsiya Mexanizm va jarayonlari Moslashish Genetik dreyf Gen koʻchishi Mutatsiya Tabiiy tanlanish Turlanish Tadqiqotlar va tarix Dalillar Tarixi Zamonaviy

---

Tabiiy tanlanish

---

Biologiya
Evolutsiya
Mexanizm va jarayonlari
Moslashish
Genetik dreyf
Gen koʻchishi
 
Mutatsiya
Tabiiy tanlanish 
Turlanish
Tadqiqotlar va tarix
Dalillar
 
Tarixi
 
Zamonaviy sintez
 
Ijtimoiy taʼsiri
Evolutsion biologiya sohalari
Kladistika
Ekologik genetika
 
Evolutsion rivojlanish
Odam evolutsiyasi
Molekular evolutsiya
Filogenetika
Populatsion genetika
Tabiiy tanlanish - organizmlar evolyutsiyasining asosiy harakatlantiruvchi omili. Tabiiy tanlanish
haqidagi taʼlimot Ch. Darvin tomonidan yaratilgan (1858— 59). Olimning fikricha, Tabiiy tanlanish
— yashash uchun kurashning natijasi boʻlib, foydali individual oʻzgarishlarga ega boʻlgan
organizmlarning yashab, nayel krldirishi, foydasiz oʻzgarishlarga ega boʻlgan organizmlarning esa
qirilib ketishi, yaʼni moslashgan formalarning yashab qolishi va moslashmagan formalarning
nobud boʻlishidan iborat biologik jarayon. Irsiy oʻzgaruvchanlik Tabiiy tanlanish ning taʼsiri uchun
zarur zamin hisoblanadi. Tabiiy tanlanish ning bevosita natijasi esa organizmlarning tashki
muxitning muayyan sharoitiga moslanishi mukammallashishidan iborat. Tabiiy tanlanish tufayli
organizmlar xilmaxilligi orta boradi; progressiv evolyutsiya jarayonida organizmlar tuzilishi ham

---

mukammallashib boradi; muhit sharoitlariga yetarli darajada moslasha olmagan turlar nobud
boʻladi.
Tabiiy tanlanish haqidagi Ch. Darvin konsepsiyasi S. S. Chetverikov, R. Fisher, S. Rayt, I. I.
Shmalgauzen, J. Xoldeyn, F. G. Dobrjanskiy va boshqa olimlarning ishlarida yanada rivojlantirildi.
Tabiiy tanlanish ning genetik mohiyati populyatsiyada ixtisoslashgan muayyan genotiplarning
saqlanib, genlarning keyingi avlodga uzatilishida tanlanib ishtirok etishidan iborat. Tabiiy
tanlanish alohida olingan fenotipga yoki genga taʼsir etmaydi, balki genotipning tashqi muhit
bilan oʻzaro taʼsiri natijasida shakllanadigan (qarang 
Genotip
) muayyan fenotip (tirik
organizmning barcha belgilari yigʻindisi)ga taʼsir qiladi. Tabiiy tanlanish organizmlar
oʻzgaruvchanligining bevosita sababchisi boʻlolmaydi, lekin mutatsiyalarning tezligi va
yoʻnalishiga taʼsir koʻrsatadi. Bu jarayon Tabiiy tanlanish ning ijodiy roli deyiladi. Tabiiy tanlanish
taʼsiri yirik populyatsiyalarda aniq bilinadi. Populyatsiyadagi individlar sonining kamayib borishi
bilan tasodifiy omillarning ahamiyati ortib boradi. Tabiiy tanlanish ayrim organizmlarga taʼsir qilish
(individual tanlanish) bilan birga organizmlar guruhiga ham taʼsir koʻrsatadi (guruhli tanlanish). Bu
jarayon alohida organizm uchun foydasiz, lekin ular guruhi uchun foydali boʻlgan belgilarning
sak,lanib qolishiga imkon berishi mumkin. Shu tariqa yuksak hayvonlarda altruistik belgilar
shakllanadi, mas., qushlarning qichqirigʻi ularning oʻzini dushmanga oshkora qilib qoʻyganidan
ayrim individga zararli boʻlsada, xavf toʻgʻrisida ogohlantiruvchi signal boʻlgani tufayli turning
boshqa individlari uchun foydali hisoblanadi. Tabiatda Tabiiy tanlanish bir necha yoʻnalishda taʼsir
qiladi va har xil natijaga olib keladi. Shuning uchun Tabiiy tanlanish harakatlantiruvchi tanlanish,
dizruptiv tanlanish, turgʻunlashtiruvchi tanlanish, jinsiy tanlanish kabi xillarga ajratiladi.
Antidarvinizmga mansub turli konsepsiyalar Tabiiy tanlanish ni evolyutsiyaning asosiy omili
sifatida tan olishmaydi (yana q. 
Sunʼiy tanlash
).
Tabiiy tanlanish 
nasldan naslga
oʻta oluvchi foydali 
belgilarning
 
organizmlar
populatsiyasi
avlodlarida
 yoyilishi va zararli belgilarning kamayishiga sabab boʻluvchi jarayondir. Tabiiy
tanlanish 
fenotip
orqali ishlaydi, yaʼni yashab qolib, nasl qoldira oluvchi organizmlar fenotipi
(foydali fenotip) kengroq tarqalib, shu populatsiyadagi boshqa organizmlar fenotipini siqib
chiqaradi. Agar bu fenotiplar 
genetik
 asosga ega boʻlsa, tegishli 
genotipning
keyingi
avlodlardagi chastotasi oshadi. Vaqt oʻtishi bilan bu jarayon organizmlarning muayyan 
ekologik
panalar
 uchun 
moslashishi
 va alal-oqibat 
yangi turlar kelib chiqishiga
 olib kelishi mumkin.
Ko‘proq o‘rganish
Ushbu maqolada 
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
 (2000-2005)
maʼlumotlaridan foydalanilgan.

---

 
Soʻnggi tahrir 3 oylar avval MalikxanBot tomonidan amalga oshirildi
Ushbu maqola 
chaladir
. Siz uni 
boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabiiy_
tanlanish&action=edit)
 
Vikipediyaga
 yordam berishingiz mumkin. 
Bu andozani 
aniqrogʻiga
almashtirish kerak.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Tabiiy_tanlanish&oldid=2281
615
" dan olindi