V. A. Kosteckiy MÁmleket hám huqíq tiykarlarí

BALALAR HUQÍQLARÍN QORǴAW BOYÍNSHA 
BMSH XÍZMETI
BMSH  janındaǵı  YUNESKO  (BMSHniń  Bilimlendiriw,  ilim  hám 
mádeniyat  máseleleri  menen  shuǵıllanıwshı  shólkemi),  XMSH  (Xalıq 
aralıq  miynet  shólkemi),  PDDSSH  (Pútkil  dúnya  densawlıqtı  saqlaw 
shólkemi) hám basqa xalıq aralıq shólkemler ámel etedi, olardıń xšzmeti 
insaniyattıń global mashqalaların sheshiwge qaratılǵan.
1946-jıldan  baslap  BMSH  kóleminde  sonday-aq  BMSH  Balalar  Qorı 
(YUNISEF)  da  ámel  qılmaqta.  Ol  mámleketlerge  ayrıqsha  jaǵdaylarda 
járdemlesedi, sonday-aq birlemshi medicinalıq-sanitariyalıq járdem kórse-
tiw, taza ishimlik suwı menen támiyinlew, qolaylı sanitariyalıq sharayat-
lar jaratıw menen shuǵıllanadı, balalar hám hayallardıń awqatlanıwı hám 
bilim alıwı ústinen qadaǵalaw júrgizedi.
YUNISEFtiń  belsendi  jumısları  sebepli  hár  jılı  3  millionnan  aslam 
balanıń ómiri saqlap qalınadı.
1959-jılı  BMSH  Bas  Assambleyası  Balalar  huqıqları  deklaraciyasın 
qabılladı.  Onıń  maqseti  baxıtlı  balalıqtı  támiyinlew,  balalardıń  huqıq 
hám  erkinliklerinen  olardıń  ózleri  hám  jámiyet  máplerinde  paydalanıw-
dan    ibarat  bolıp,  barlıq  mámleketler  hám  mápdar  shaxslardı  balalarǵa 
berilgen huqıqlardı tán alıwǵa hám olarǵa ámel etiwge shaqırdı.

---

21
1979-jılı  BMSH  tárepinen  Xalıq  aralıq  balalar  jılı  dep  járiyalandı. 
Balalardıń  huqıqları,  sonday-aq,  1989-jšl  20-yanvarda  Balalar  huqıqları 
haqqındaǵı  Konvenciyada  da  bekkemlep  qoyılǵan.  Bunda  mámleketler 
tárepinen 18 jasqa tolmaǵan shaxslar ushšn ápiwayš huqšqlar támiyinleni-
wi názerde tutılǵan:
 
— óz shańaraǵında jasaw huqıqı;
 
— jeterlishe awqatlanıw hám taza suw menen támiyinleniw huqıqı;
 
— qolaylı jasaw dárejesine iye bolıw huqıqı;
 
— densawlıǵınıń saqlanıw huqıqı;
 
— ayrıqsha ǵamxorlıq hám arnawlı professional tayarlıq alıw huqıqı;
 
— óz  tilinde  sóylesiw,  óz  dininen  hám  mádeniyatınan  paydalanıw 
huqıqı;
 
— oyınlar hám kewil ashar ilajlarda qatnasšw huqıqı;
 
— erkin bilim alıw huqıqı;
 
— óz densawlıǵın qorǵaw huqıqı;
 
— reyimsizlik, kemsitiw hám ádilsiz qatnasta bolıwdan qorǵanıw huqıqı;
 
— óz  pikirin  erkin  bildiriw,  óz  kózqarasların  bildiriw  ushın  teńlesleri 
menen ushırasıw huqıqı.
Ózbekistan  da  1989-jılı  Balalar  huqıqları  haqqındaǵı  Konvenciyanı 
imzaladı, ol boyınsha alınǵan minnetlemelerdi ámelge asırıw maqsetinde 
«Salamat áwlad ushın» qorı dúzilgen.