O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
 
 
 

---

128 
XIII BOB. Tarmoqlararo ekran texnologiyasi 
13.1.
 
Tarmoqlararo ekran nima? 
Tarmoqlararo ekran – tarmoq paketlarini kuzatib boruvchi va belgilangan 
qoidalarga muvofiq ularni filtrlaydigan apparat yoki dasturiy vosita. Tarmoqlararo 
ekran fayevol (ingl. Firewall) yoki brandmauer (nem. brandmauer) deb ham ataladi. 
Ushbu nomlarning barchasi bir maʼnoni anglatadi. Lokal tarmoqlarda odatda 
tarmoqlararo ekran marshrutizatorda o‘rnatilgan bo‘ladi, u lokal tarmoqning 
Internetdan foydalanishini taʼminlaydi. Bunday holda, tarmoqlararo ekran 
marshrutizatorning tashqi va ichki interfeyslari o‘rtasida maʼlumotlar paketlarini 
yo‘naltirish jarayonini boshqaradi, bu esa ruxsatlarni boshqarish va tashqi 
hujumlardan lokal tarmoq himoyasini taʼminlaydi.
13.2.
 
Tarmoqlararo ekran funksiyalari 
Tarmoqlararo ekran 2 ta asosiy vazifani bajaradi: 

Tashqi foydalanuvchilar (himoyalayotgan tarmoqqa nisbatan) uchun lokal 
tarmoq resurslariga ruxsatlarni cheklash. Ushbu foydalanuvchilarga hamkorlar, 
mijozlar, xakerlar, tashkilot xodimlari va h.k. kirishi mumkin. 

Himoyalayotgan tarmoq foydalanuvchilarining tashqi tarmoq resurslariga 
ruxsatlarini cheklash. 
TE
Serverlar
Mijozlar
Serverlar
Mijozlar
Ochiq tashqi tarmoq
Yopiq ichki tarmoq
13.1-rasm. Tarmoqlararo ekranni ulash sxemasi 
Hozirgacha tarmoqlararo ekranlarning yagona klassifikasiyasi mavjud emas. 
Tarmoqlararo ekranni quyidagi mezonlar bo‘yicha klassifikasiyalash mumkin. 
OSI modeli pog‘onalarida ishlashiga qarab: 

---

129 

Paket filteri (ekranlovchi marshrutizator – Screening Router); 

Seans pog‘onasi shlyuzi; 

Amaliy shlyuz (Application Gateway); 

Ekspert daraja shlyuzi (Statefull Inspection Firewall).