O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

repiterlar
qo‘llaniladi. Repiterlar signallarni qayta 
tiklab uzatadi (2.4-rasm). 

«Shina» topologiyasining ishonchliligi yuqori emas, signallar tarmoq 
kabelining oxiriga borganda maxsus choralar ko‘rilmasa, qayta akslanadi. Bu esa 
butun tarmoqning ish faoliyatining buzilishiga olib keladi. Signallarning 
akslanishini oldini olish uchun 
terminatorlar
qo‘llaniladi (2.1-rasmda to‘rtburchak 
shaklda ko‘rsatilgan). Terminator o‘ziga kelgan signallarni yutib yuboradi. 
Agar tarmoq kabeliga shikast yеtkazilsa, unda tarmoq 2 ta tarmoq segmentiga 
bo‘linadi. Ularning har birida kabel uzilgan joyida signallarning akslanishi sodir 
bo‘ladi.
185 m
Repiter
Repiter
Repiter
T
e
rm
in
a
to
r
T
e
rm
in
a
to
r
2.4-rasm. “Shina” topologiyasida Repiterlardan foydalanish 

---

22 
«Shina» topologiyasida tarmoq uzunligini oshirish uchun ko‘pincha bir necha 
segmentlar ishlatiladi (har bir segment alohida shinani tashkil qiladi), bu segmentlar 
o‘zaro repiter qurilmalar orqali ulanadi. Lekin bu usulda tarmoqning uzunligini 
cheksiz oshirib bo‘lmaydi, chunki aloqa yo‘lida signal tarqalish tezligining 
chegarasi mavjud. 
2.1.2. «Yulduz» topologiyasi 
«Yulduz» — bu markazi mavjud topologiya bo‘lib, bu markazga barcha 
abonentlar ulanadi. Barcha axborot almashinuvi markaziy kompyuter orqali amalga 
oshiriladi, shuning uchun u tarmoqqa xizmat ko‘rsatadi va bu kompyuterning 
yuklamasi juda yuqoridir. Markaziy kompyuterning tarmoq qurilmalari tashqi 
abonentlarning qurilmalariga nisbatan ko‘p bo‘ladi. Odatda, aynan markaziy 
kompyuter eng ko‘p quvvatga ega bo‘ladi, sababi axborot almashish vazifasini 
boshqarish faqat shu kompyuter orqali amalga oshiriladi.
«Yulduz» topologiyali tarmoqlarda hech qanday konflikt holatlari bo‘lmaydi, 
chunki boshqarish markazlashtirilgan hamda har bir abonent alohida aloqa kabeli 
bilan ulangan. 
«Yulduz» topologiyasida kompyuterlardan birining buzilishi tarmoqda 
ishlayotgan boshqa kompyuterlarga taʼsir qilmaydi, lekin markaziy kompyuterning 
har qanday buzilishi tarmoqning butunlay ishdan chiqishiga olib keladi. Kabellardan 
birortasida uzilish yoki qisqa tutashuv ro‘y bersa, «Yulduz» topologiyasida faqat 
bitta kompyuterda axborot almashinuvi to‘xtaydi, qolgan hamma kompyuterlar 
odatdagiday ishini davom ettiradi. «Shina» dan farqli «Yulduz» da har bir aloqa 
yo‘lida faqatgina ikkita abonent bo‘ladi: markaziy va tashqi kompyuterlardan biri.
«Yulduz» 
topologiyasida 
tarmoqqa 
ulanadigan 
abonentlar 
soni 
chegaralangan. Odatda, markaziy abonent 4-16 ta atrofida tashqi abonentlarga 
xizmat ko‘rsata oladi. Belgilangan chegaragacha qo‘shimcha abonentlarni ulash 
ancha oddiy bo‘lsa, chegaradan ortiq bo‘lgan hollarda abonent ulash imkoni yo‘q. 
Baʼzi hollarda yulduzsimon ulanishni kengaytirish imkoni mavjud, agarda, tashqi 
abonentlardan birining o‘rniga markaziy abonent ulansa, natijada, o‘zaro ulangan 

---

23 
bir necha yulduz topologiyali tarmoq hosil bo‘ladi. 2.5-rasmda keltirilgan «Yulduz» 
topologiyasi «Aktiv yulduz» deb ataladi, 2.2-rasmda «Passiv yulduz» topologiyasi 
keltirilgan.