Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

Miqdor o„zgaruvchaniik. 
Miqdor o'zgaouvchanlikning asosiy tavsiflari-
o'rtacha ariftetik, dispersiya( 
s
1
),
standart chetlanish(s), o'rtacha arifmetik xato 
(Sf), korrelyasiya koeffitsienti (V) va o'rtacha tanlamaning nisbiy xatosi ( 
Sx %)
kiradi. 
O'rtacha arifmetik ko'rsatkich 
x
deganda keng ma‟nodagi barcha umumiy 
abstrak tuo'unchalar tavsifi tushuniladi. Agar barcha variantlar yig'indisi (
x
t
 + x
2
 
+ ...+ x
„) ni orqali, barcha variantlar sonini 
n
orqali ifodalasak oddiy o'rtacha 
arifmetik quyidagicha ko'rinishga ega bo'ladi : 
n
Tartibga keltirilgan 0„rtacha arifmetik quyidagi formula yordamida hisoblanadi : 
- - f x
t
+ f
t
x , +
..... 
+ f . x ,
f
+ Л 
+
.... +/, 
n
Bu yerda X- belgilaming ifodasi,variantlar 
/- har bir variantda uchraydigan chastotalar , belgaoar 
n
- jami 
o'rganilayotgan ifodalanishlar soni, jami chastotalar summasi, (n=]T/) 
O'rtacha arifmetikning asosiy xumumiyati barcha ijobiy va salbiy 
cheklanishlaming summasi bir xilligini , ya‟ni barcha alohida variantlami 
~x
bir 
xil nullarda markaziy cheklanish yig'indisi: 
YS.X
-3f)=(X
,-x
)+(X
2
- 
x
)+.. .-KXn
-X
)=0 
Agar £(x-*)=0 bo'lmasa demak hisoblashda xatolikka yo'l qo‟yilgan. 
s
J
dispersiyasi va standart chetlanish variatsiyaning asosiy o'lchovi 

---

1 7 6
o'rganilayotgan belgilaming sochilishi hisoblanadi. Dispersiya chetlanishlar 
kvadrati yig'indisini 
barcha o'lchamlar sonini 1 ga 
ayirmasiga (n-l) o'ziga xos bo'linishini ifodalaydi. 
S
i= 
Ъ х - x f