А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

3.12. Номоддий активларни қабул қилишни ҳужжатлаштириш. 
«Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонунга асосан (9-модда) бошланғич ҳисоб 
ҳужжатлари хўжалик муомалалари амалга ошириб бўлингандан сўнг, тузилади. Номоддий 
активларни ҳисобга олишда дастлабки ҳужжатлар (шартнома, далолатнома) қуйидаги асосий 
реквизитларга эга бўлиши лозим; ҳисоб (архив) рақами, номи ва шартли шифри, 
ахборотларнинг материал кўриниши, объектлардан фойдаланиш муддатлари, асл 

---

96 
нусхаларининг сақлаш жойи, жорий этган шахслар (корхона, ташкилот), объектдан 
фойдаланувчилар, ҳужжатларни сақлаш рақамлари, харажатларга олиб бориш объектлари ва 
бошқа кўрсаткичлар. Шунингдек, қонунга кўра ҳисобот даврига тегишли бўлган хўжалик 
муомалалари ва улар амалга оширилганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар олинмаган бўлса, 
тегишли бошланғич ҳужжатлар расмийлаштирилиб, бухгалтерия ҳисобида акс эттирилиши 
кўрсатилади.
Номоддий активларнинг дастлабки ва жамлама ҳисоби иқтисодий адабиётларда тўлиқ 
ёритилмаган.
Корхоналарда номоддий активлар бўйича дастлабки ҳисобни ташкил қилишда уларни 
қайд этувчи янги ҳужжат шаклларини ишлаб чиқиш ва уни амалиётга жорий этиш керак 
бўлади. Номоддий активларни киримга олиш учун қуйидаги ҳужжатларни қўллаш мақсадга 
мувофиқдир. 
Номоддий активларни қабул қилиш-топшириш далолатномаси (НМА –1 шакл). 
Мазкур далолатноманинг шакли амалиётда меъёрий - ҳуқуқий жиҳатдан ўз тасдиғини 
топмоқда. Номоддий активлар қайси манба ҳисобидан қабул қилинмасин (харид қилиш, устав 
капиталига қўшиш, бошқа активларга алмаштириш, грант ёки субсидия кўри-нишида олиш, 
корхонанинг ўзида шакллантириш ва бошқалар), улар шартномаларга мувофиқ 
«Номоддий 
активларни 
қабул 
қилиш-топшириш 
далолатномаси» 
НМА-1 
шакл
бўйича 
расмийлаштирилиши лозим.