O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Interaktiv xizmatlami 
shartli ravishda 
oltita guruhga 
ajratish maqsadga 
muvofiqdir:
1) „axborot supermarketlari“ — ko‘p hajmli va turli mavzudagi 
ma’lumotlar bazasiga kirishni ta ’minlovchi xizmatlar;
2) iste’molchilaming maxsus guruhlariga mo'ljallangan ixtisoslashgan 
xizmatlar;
3) elektron kataloglarga kirishni ta ’minlovchi kutubxona shaklidagi 
interaktiv xizmatlar. Ushbu xizmatlar bibliografik axborotlarni interaktiv 
usulda yetkazib beruvchilardan hisoblanadi;
4) videomatn xizmatlari. Interaktiv xizmatlar ichida ular eng ko'p 
abonentlar soniga ega;
5) turli axborot-qidiruv tizimlariga kirish imkoniyatini beruvchi 
telekommunikatsiya shluz vazifasini bajaruvchi interaktiv xizmatlar;
6) real vaqt birligida m a’lumotlar bazasiga interaktiv kirishni 
ta’minlovchi maxsus axborot xizmatlari.
Olimlarning [13,22,38,39] fikricha, axborot mahsulotlarining jamiyat 
va davlat miqyosida aylanishi quyidagi ko'rinishda bo'lishi mumkin:
a) ularni yaratish, saqlash, foydalanish, uzatish va tarqatish 
jarayonlarida tovar sifatida;
b) subyektlar ahvolini huquqiy muvofiqlashtirish va boshqarishni 
amalga oshirishning (rasmiy hujjatlar va sud qarorlari orqali) vositasi sifatida;
d) qaror qabul qilishning manbayi sifatida;
e) ta’limning konstitutsiyaviy hukukini amalga oshirish jarayonida 
ta’lim olish va tarbiyalashning manbayi sifatida;
0 yuridik va jismoniy shaxslar faoliyati haqidagi hisobot (buxgalteriya, 
statistik, soliq va hokazo) sifatida.
Yuqori sifatli va tezkor yetkazilib beriladigan axborot mahsulotlariga 
talab doimo o'sib bormoqda. Hamma boshqarish obyektlari ham katta 
hajmdagi axborot mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash imkoniyatiga ega 
emas. Shuning uchun ham axborot mahsulotlari va xizmatlarining 
mamlakatimizda keng tarqalishi uning axborot-texnologik bazasi, aloqa 
tizimi va ma’lumotlarni uzatish vositalari, axborot mahsulotlarini ishlab 
chiqishning tovar-xo'jalik, ishlab chiqarish iqtisodiy sharoitlarining 
yaxshilanishi bilan bog'liq.
Yetakchi interaktiv hizmatli faoliyatning tahlili axborot maxsulotlari 
va xizmatlarining tasniflash tizimi orqali keltirilgan (3.2-rasm). Axborot
5 — R.X. Alimov va boshq.
65

---

Biija
- Iste'molchilar
Moliyaviy -
■ Vositachilar
Tijorat
Foydalanuvchi
vositachilar
Iqtisodiy 
-
Statistika 
-
Foydalanuv­
chilar turi
Ijtimoiy- 
. 
siyosiy
_ Texnikaviy
_ Dissertatsiyalar
- ITI hisoboti
Ishbilarmonlik
Mutaxassis
axborotlar
axborotlar
sektori
sektori
imiv
Konferensiya- 
lar material­
lari
Patentlangan
hujjatlar
Ilmiy-texnika
jurnallari
c
Axborot maxsulotlari
Ommaviy va iste’mol 
qilinuvchi axborotlar 
sektori
Iste’mol
qilinadigan
axborotlar
Kinomahsulotlar
Hujjatli filmlar —
Ta’lim beruvchi 
multimediya 
tizimlari
Axborotlarni 
qabul qilish 
usuli
Bajarilgan
vazifa
Bashoratlash —
Rejalashtirish —
Hisobga olish
Nazorat qilish
Tahlil etish
Mashina
o'qiydigan
Muloqatli
qidiruv
ML axborot
Mashina
o‘qimaydigan
Bosma
nashrlar
Kutubxonalar
hizmati
3.2-rasm. 
A x b o ro t m a h s u lo tla rin i tasniflash tiz im i.
66

---