Abdulla sher axloqshunoslik



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/209
Sana04.06.2022
Hajmi10,65 Mb.
#635217
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

so ‘rashibdi:
— Bunchalar shoshi/ib qaylarga y o ‘l tutding, ey Robiya?
Robiya qo ‘lidagi chelakka ishora qilibdi:
— Do ‘zaxdagi о ‘tni о ‘chirmoqchiman.
Yo ‘lovchilar yoqalarini tutib, «astagfirulloh» degancha so ‘rashibdi:
— U holda qo ‘lingdagi mash ’a!a nechun ?
— Bu mash ’ala bilan jannatga о ‘t qo ymoqchiman.
Yo ‘lovchilarning yuzlaridan qoni qochib qichqirishibdi:
— Allohdan m agfirat so ‘rab iltijo qil, ey badbaxt ayol, aks holda kofir
qavmlardan b o ‘lib qolasan.
— Yo‘q, azizlarim, meni n o to ‘g ‘ri tushundinglar. Men kofir emasman,
Alloh taolo bilan bandalar о ‘rtasidagi bu ikki pardani yo ‘qotmoqchiman
xolos, toki bandalar Alloh taologa do ‘zax о ‘tlarida kuyishdan qo ‘rqishgani
yoki jan n a t iqbolidan umidvor bo ‘lishgani uchun emas, balki Uning Alloh
ekanligi, Biru Borligi va Boqiy go ‘zalligi uchun ibodat qilishsin».2
D em ak, shariat islomning m ohiyatini anglatadigan dastlabki, tashqi- 
huquqiy bosqich b o ‘lsa, tariqat uning ichki-axloqiy, yuksak bosqichdagi 
ko‘rinishi hisoblanadi. Buni allom a H usayn Voiz K oshifiy m ana bunday 
tu sh u n tira d i: « S h a ria t — ra v sh a n b ilg a n n a rs a la rd ir, n ish o n a d ir,
1 Бертельс Е.Э. Суфизм и суфийская литература. М ., ««Наука»», 1965. С. 18.
2 A. Shimmel. Jonon m ening jonim da. Y.Parda taijimasi. Т ., «Sharq», 1999, 4 4 -
45-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi


h u rm a td ir. T ariq at — q id irilad ig an narsalardir, in tilish , b ay o n d ir, 
xizm atdir. H aqiqat — ko'rish uch u n kurashish, k o‘riladigan narsa, ya ni 
ayondir, hikm atdir. Agar bu lardan h a r birining samarasi nim a, deb 
so‘rasalar, degil: shariatning sam arasi — ahdga vafo, tariqatning samarasi
— fikr, y a’ni o ‘zidan voz k echm oq, haqiqatning sam arasi — baho , y a ’ni 
botildan u m idni uzib, haq suygan ishlarga bog‘lanish»‘ .
Koshifiy to m o n id an tariqatni qidirish, intilish ham da bayon qilish 
bilan bog‘liq uning sam arasini esa fikr deb talqin etilishi tasaw u fn in g
m ushohada va tafakkurga suyanishini, ya’ni falsafiy um um lashtirish 
tam oyili asosida ish ko‘rishini anglatadi.
Tangri insonni farishtalardan ulug‘ q o ‘yib, yerdagi xalifam deb atadi, 
y a’ni ayricha b ir m uhabbat bilan yaratdi, unga tafakkur qilish im konini 
berdi. D em ak, inson ham unga m uhabbat q o ‘ym og‘i lozim . Insonga 
yuboriladigan azob-u q ub atlar an a shu m uhabbat darajasining X udo 
to m o n id an sinab ko ‘rilishidir. T asaw ufning m ohiyati ikki to m o nlam a 
m u hab batn i talqin etm oq. Shuning uchun ta s a w u f axloqshunosligida 
m u habbat his-tuyg‘ulik m aq o m id an tushuncha darajasiga k o ‘tariladi. 
Qisqa qilib aytganda, ta s a w u f islom iy axloq falsafasi sifatida ish ko‘radi.
T a s a w u f axloqshunosligida H ujjat ul-islom Imom G ‘azzoliyning 
(1 0 5 8 -1 1 1 1 ) o ‘rni beqiyos. U n in g axloqiy qarashlari, asosan, har 
jihatd an buyuk asar boMmish «Ihyoi ulum ad-din» deb atalgan to ‘rt 
jildlik kitobida, shuningdek, «K im yoi saodat», «M ukoshafat ul-qulub» 
asarlarida o ‘z aksini topgan. U larda tavakkul (ham m a n arsada Allohga 
su y an ish ) X u d o n in g yak kaligiga e ’tiq o d sifatida ta lq in e tila d i va 
m uhabbat, ixtiyor erkinligi, taqdir, niyat singari m uam m olar bilan bog‘liq 
holda tahlil qilinadi.
G ‘azzoliy m uhabbatni bilishning m ahsuli deb ataydi. Z e ro , inson 
nim aniki bilsa, o ‘shanigina sevishi m um kin. M asalan, to sh d a m uhabbat 
b o ‘lm a y d i, u b ilis h d a n y iro q . M u h a b b a t fa q a t b ilis h n in g jo n li 
subyektigagina xos sifatdir. M utafakkirning fikriga ko ‘ra, m uhabbatning 
besh tu ri mavjud: 1) insonning o ‘ziga, o ‘z kam oloti va sog‘-om onligiga 
m uhabbati; 2) insonning o ‘z h ay o tin i davom ettirishini t a ’m inlovchi, 
uni asrovchi, und an turli m uhlikotlam i (halok etuvchilarni) nari tutuvchi 
v a lin e ’m atlariga m uhabbati; 3) insonning, garchand shaxsan о ziga

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish