“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

4.
 
Zamonaviy 
psixologiya 
fanining asosiy 
yo’nalishlari
. 

---

uyg‘otadi. Uning aytishicha “ong- bu o‘ziga o‘zi, reallikka refleksiyadir. “Ong o‘zi bilan o‘zi
aloqadadir”. Ong - bu ongdir, ong faqatgina jamiyat onggi va tili mavjud
bo‘lgandagina mavjud bo‘lishi mumkin. Ong tug‘ma bo‘lmaydi yoki tabiat tomonidan 
berilmaydi balki u jamiyatda rivojlanadi. SHuning uchun ong psixologiyaning sharti emas balki 
uning muammosi – ilmiy psixologik izlanishlar predmetidir.
85
 
XIX asrning oxiri va XX asrning boshlariga kelib psixologiya fani to’g’risidagi ilmiy 
tushunchalarda keskin o’zgarishlar yuzaga keldi va ularning ta’siri natijasida psixologiyaning 
tadqiqot obyekti sifatida insonga muhitning ta’siri, uning xulq-atvorini o’rganish muammolari 
tanlab olindi. Shu davrda psixologiya fanining rivojlanishiga ijobiy hissa qo’shgan bir qator 
konsepsiyalar, nazariyalar, oqimlar va yo’nalishlar vujudga keldi. 
Bixeviorizm yo’nalishi
- 
AQShda E.Torndayk, D.Uotson kabi olimlar dastlab 
hayvonlarda keyinroq odamlar xulqini o’rganish asosida xulq- atvor psixologiyasini yaratdilar. 
Bixeviorizmning formulasi SR (Stimul-Reaksiya) tasirga javob berishdan iboratdir.
Bixeviorizm yo’nalishlari doirasida o’tkazilgan ijtimoiy-psixologik tadqiqotlar avvalo 
amerikalik olimlar K.Xoll va V.Skinnerlar nomi bilan bog’liq. Ular va ularning izdoshlari 
hisoblangan K.Miller, D.Dollard, J.Tibo, G.Kelli va boshqalar diada – ikki kishi o’rtasidagi 
munosabatlarning xilma-xil eksperimental ko’rinishlarini tadqiq qilib, ularda matematik o’yin 
nazariyasi elementlarini kuzatdilar. 
 
21-rasm 
Klassik bixeviorizmdan farqli o’laroq ijtimoiy-psixologik 
bixevioristlar hayvonlar o’rniga laboratoriyaga naqd pulga 
odamlarni taklif eta boshladilar, shuning uchun ham ularning 
g’oyasida biologizm va mexanizm tarzda ilgarigi hayvonlarda 
to’plangan dalillar modelini insonlarda qo’llash hollari kuzatildi.