B mengliyev, G. Tojiyeva

3. Mashqda keltirilgan gaplardagi ierarxik munosabatlarni aniqlang . 
Morfologik sathda qaratqich kelishigi bir otni ikkinchi ot yoki harakat nomiga 
bog‘lashga xizmat qiladi, shu bilan u 
kelishiklar 
guruhiga kiradi [
adabiyotining 
darg’alari
], kelishiklar so‘zlarni bir-biriga bog‘lovchi vositalar sifatida ko‘makchilar 
bilan birgalikda 
tobe so‘zni hokim so‘zga bog‘lovchi vositalar
guruhiga kiradi. Tobe 
so‘zni hokim so‘zga bog‘lovchi kelishiklar va ko‘makchilar bog‘lovchi va egalik 
kategoriyasi bilan birgalikda 
so‘zlarni bir-biriga bog‘lovchi vositalar
sirasiga mansub 
bo‘ladi. 
4.Mashqda keltirilgan gaplardagi lisoniy ziddiyatlarni aniqlang. 
Noto’liq ziddiyatga kirishgan til unsurlari: [a], [o] fonemalari lablanganlik 
belgisiga ko’ra; [b], [v] undosh fonemalari esa labning ishtirokiga ko’ra; [ijodkor], 
[shoir] leksemalari. 
Darajali ziddiyatga kirishgan til unsurlari: [i], [e], [a] tilning ko’tarilish 
darajasiga ko’ra.[d], [y], [g] [q] undoshlari esa tilning qayerida hosil bo’lishiga ko’ra. 
Teng qiymatli ziddiyatga kirishgan til unsurlari: [a], [o] unlilari til olda til orqa 
belgisiga ko’ra. [d], [t] jarangli-jarangsiz belgisiga ko’ra. Leksemalardan quyidagilar: 
[Nazm], [nasr], [sarala], [hidla] va boshqalar. 
 
2-mashg‘ulоt. Lisоnning asоsiy sathlari 
Rеja: 
1.Bеrilgan mashqdagi til unsurlarini guruhlash. 
2.Guruhlarning asоsiy хususiyatlarini bayon qilish. 
3.Guruhlarni ma’nоli va ma’nоsiz tiplarga bo‘lish. 
4.Sathga ta’rif bеrish va uni «Lingvistik atamalar lug‘ati»dagi ta’rif bilan 
qiyoslash va tuzatish. 
1. Gadoy arazlasa, to’rvasiga ziyon. Odatda, gadoy o’z nomi bilan gadoy. U 
arazlamaydi. Berganingizga shukr deb, duo qilib, yo’lida davom etadi. Biroq hamonki, 
shunday maqol bor ekan, gadoylar ham arazlab, noz, xarxasha qilishar ekan. Bu o’rinda 

---

110 
u o’ziga, bola-chaqasiga zarar qiladi. To’rvasiga ziyon keltiradi. To’rvasi to’lmay, 
oyog’idan qarib, sargardon kezaveradi.
 (M.Sat.) 
2. Ғazab va tezlikni odat qilma, halim (yumshoqlik, muloyimlik) dan xoli 
bo’lma, lekin juda ham muloyim bo’lmagilki, seni yo’q qilib yubormasinlar. Juda ham 
qo’pol bo’lmagilki, odamlar sendan qochmasinlar. («Qobusnoma»)