Оила психологияси

 
GLOSSARIY 
1.  PSIXOLOGIYa  —  odamning  ob’ektiv  borlikni  sezgi,  idrok,  tafakkur,  tuyg’u-xissiyot  va  boshqa 
psixik hodisalar orqali aks ettirish jarayonini o’rganadigan fan. 
2.  FAOLLIK - tirik materiyaning umumiy xususiyati bo’lib,tevarak-atrofdagi muhit bilan o’zaro ta’sirda 
bo’lishda  namoyon  bo’ladi.  Psixik  faollik  bu  o’zaro  ta’sir  etishda  psixik  obraz  yarata  olish 
qobiliyatining mavjudligi va shu asosda faollik ko’rsatish bilan xarakterlanadi. 
3. ANALIZATOR—  murakkab  neyrofiziologik  tizim  bo’lib,  odamga  ta’sir  etuvchi  qo’zg’alishlarni 
idrok  etish  va  uni  tahlil  qilishni  ta’minlaydi.  Analizator  retseptor,  nerv  yo’llari,  miya  bilan 
bog’lanadigan qismi va miyaning maxsus spetsifik bo’limlarini o’z ichiga oladi (I.P. Pavlov). 
4. PSIXIKA  -  yuksak  darajada  tashkil  topgan  materiya  (miya)-ning  ob’ektiv borliqni  aks  ettirish  va 
shuning asosida  shakllangan  psixik obrazlar  orqali  maqsadga muvofiq  sub’ektning  faoliyati va 
uning xatti-harakatlarini boshqarishdan iboratdir. 
5. REFLEKSIYa  -  kishi  bilimlarining  o’z-o’ziga,  o’zining  ichki  olamiga,  psixik  sifatlari  va  psixik 
holatlariga  qaratilishidir. 
6. STIMUL - retseptorlarda qo’zg’alishni vujudga keltiradigan tashqi ichki ta’sirdir. 
7. FAOLLIK - tirik materiyaning umumiy xususiyati bo’lib, tevarak-atrofdagi muhit bilan o’zaro ta’sirda 
bo’lishda  namoyon  bo’ladi.  Psixik  faollik  bu  o’zaro  ta’sir  etishda  psixik  obraz  yarata  olish 
qibiliyatining mavjudligi va shu asosda faollik ko’rsatish bilan xarakterlanadi. 
8.  ANKETA— oldindan tayerlangan savollar asosida javob olish uchun tayyorlangan varaka.    
9.  AUTOGEN  MAShQ—  o’z-o’zini  ishontirish  va  o’z-o’zini  idora  qilishga  asoslangan 
psixoterapevtik usul. 
10.  BIOGRAFIK  METOD  —  kishini  uning  tarjimai  holi  bilan  bog’lik,  bo’lgan  xujjatlar  orqali 
o’rganish usuli. 
11.  VALIDLIK  -  psixologik  tadqiqotda  olingan  natijalarning  ob’ektiv  tashqi  mezonlarga  mos 
kelishi. 
12.  GENETIK METOD — psixik holatlarning paydo bo’lishi va ularning quyidan yuqoriga qarab 
rivojlanishi jarayonini o’rganish usullari. 
13.  DETERMINIZM  — tabiatdagi barcha  narsalar, shu jumladan  psixik  hodisalarning  ro’y  berishi 
ob’ektiv sabablar va qonunlar bilan belgilanadi deb qarash. 
14.  YoSh  PSIXOLOGIYaSI  —  peixologiya  fani  tarmoklaridan  bo’lib,  turli  yoshdagi  odamlarning 
psixologik xususiyatlarini o’rganadi. 
15. KUZATISh  —  psixologiya  metodlaridan  bo’lib,  kishining  xatti-harakatlarida  namoyon  bo’ladigan 
turli hodisalarni hisobga olish va sub’ektiv psixik hodisalar to’g’risida fikr olishdan iborat. 
16. LABORATORIYa  EKSPERIMENTI  -  psixologiya  metodlaridan  bo’lib,  tekshiruvchiga  ta’sir 
etadigan barcha omillar kat’iy nazorat kilgan holda sun’iy sharoitda olib boriladi. 
17.  SOTsIOMETRIYa  -  J.  Moreno  tomonidan  tavsiya  etilgan  bo’lib,  o’zaro  munosabatlar  tuzilishi 
bilan  psixologik  qovushuvchanlikni  aniqlash  maqsadida  guruh  va  jamoalardagi  shaxslararo 
munosabatlarni o’rganishdan iborat psixologik tadqiqot metodi. 
18.  SUN’IY  AQL—  bironta  odam  yoki  bir  gurux  kishilar  bajara  oladigan  murakkab  aqliy 
funktsiyalarni bajaradigan sun’iy yaratilgan qurilma. 
19. PSIXOLOGIYa  —  odamning  ob’ektiv  borlikni  sezgi,  idrok,  tafakkur,  tuyg’u-xissiyot  va  boshqa 
psixik hodisalar orqali aks ettirish jarayonini o’rganadigan fan. 
20. FAOLLIK - tirik materiyaning umumiy xususiyati bo’lib,tevarak-atrofdagi muhit bilan o’zaro ta’sirda 
bo’lishda  namoyon  bo’ladi.  Psixik  faollik  bu  o’zaro  ta’sir  etishda  psixik  obraz  yarata  olish 
qobiliyatining mavjudligi va shu asosda faollik ko’rsatish bilan xarakterlanadi. 

---

 
130 
21.  HARAKAT  AKTsEPTORI  —  markaziy  nerv  sistemasiiing  bo’la  digan  harakatlar  natijasini  belgilab 
beruvchi  neyrodinamik  modelidir.  Bu  model  harakatlarning  asosiy  xarakteristikasini  o’z  ichiga 
olib,harakatlarni boshqarishda ishtirok etadi     P.K. noxin).  
22. ANALIZATOR—  murakkab  neyrofiziologik  tizim  bo’lib,  odamga  ta’sir  etuvchi  qo’zg’alishlarni 
idrok  etish  va  uni  tahlil  qilishni  ta’minlaydi.  Analizator  retseptor,  nerv  yo’llari,  miya  bilan 
bog’lanadigan qismi va miyaning maxsus spetsifik bo’limlarini o’z ichiga oladi (I.P. Pavlov).