Тошкент кимё – технология институти

lim (
η
sol
/s)=[
η] 
xarakteristik 
kovushkoklik 
deyiladi. 
Xarakteristik kovushkoklik bu cheksiz 
suyultirilgan polimer eritmalarining 
kovushkokligi bulib, bu eritmalarda 
makromolekulalar bir biridan
izolyatsiyalangan buladi. 
Polimer eritmalarining kovushkokligi temperaturaga va kuyilgan 
kuchlanishga boglik. Ular Nyuton konuniga bo’ysunmaydidar 
. 
γ - siljish tez ligi; τ – siljish kuchlanishi 
141 

---

Shuning uchun bu eritmalar nonyuton 
suyukliklar 
deb 
atala-di. 
Siljish 
tezligi 
kiymatining 
kovushkoklikka 
ta’siri 
makromolekulalarni 
deformatsiyalanish 
yunalishida 
orientatsiyalanishi 
bilan 
tushuntiriladi.Bunda siljish tezligi ortishi bilan 
orientatsiya-lanish 
darajasi 
ortadi 
va 
kovushkoklik 
zanjirlarni 
chegaraviy 
orientatsiyalanishga 
moe 
keluvchi 
kovushkoklikni 
ma’lum 
kiyma-tigacha 
kamayadi. 
τ-γ egri chizigini shakliga karab eritmalar nyuton (1), psevop-lastik 
(2), dilatant (3) va bingam (4) suyukliklariga bulinadilar. 
Tayanch suz va iboralar 
Eritmalar, ideal, real eritmalar, xosil bulish sharoitlari, atermik real 
eritmalar, regulyar real eritmalar, tartibsiz real eritmalar. erish termodinamikasi. 
erish issiklik effekti 
Kaytarish uchun savollar 
1. Polimer eritmasi deganda nimshchi tushunasiz? 
2. Polimekrlarning ideal va real eritmalari nima va xosil bulish sharoitlari 
kanday?
3.Erish jaraenida sistema xajmi kanday, uzgaradi? 
4.Real eritmalar kaysi turlarga bulinadilar? 
142 

---

5.Atermik eritma nima? 
6.Tartibli (regulyar) eritmalar xosil bulish sharoitlari qanday? 
7.Tartibsiz eritmalar leganda nima tushunasiz? 
8.Erish termodinamikasini baen kiling. 
9.Polimerlarni 
eritmalarini 
suyultirilgan 
va 
kontsentrlangan 
eritmalarga 
ajratish 
kriteriysi 
bormi? 
10. 
Polimer 
eritmalari 
uchun 
Raul 
qonunidan 
chetga 
chiqishni tushuntiring. 
11. 
Polimer 
eritmalari 
uchun 
Vant-Goffning 
tenglamasi 
qanday kurinishga ega? 
12. 
Polimerlarni 
suyultirilgan 
eritmalari 
uchun 
osmatik 
bosimni 
kontsentratsiyaga 
bog’liqlik 
tenglamasi 
qanday 
kurinishga ega? 
13. Varial koeffitsentlarni tavsiflar bering. 
14. Erituvchi xarakterlovchi konstanta qayisi tenglamaga kiritilgan va 
uni qiymati buyicha polimer eritmalarini tabiati qanday aniqlanadi?
15. Kovushqoqlik nima? 
16. Absolyut qovushqoqlik qanday aniqlanadi?
17. Qovushqoqlik turlarini bayon qiling. 
18. Xarakteristik qovushqoqlik nima? 
Foydalanish uchun adabiyotlar
Asosiylari 
1. Kuleznov V.N., Shershnev V.A. Ximiya i fizika polimerov. M.: 
Visshaya shkola,1988, 312 s. 
2. Andrianova G. P., Shestakova I. S., Kukidi D.A., Kasyanova A.A. 
Ximiya i fizika visokomolekulyarnix soedineniy v proizvodstve 
isskustvennoy koji, koji i mexa. M.: Legpromizdat, 1987, 463 s. 
143 

---

3. Semchikov Yu.D., Jiltsov S.F. .Kataeva V.N. Vvedenie v ximiyu 
polimerov. M., Visshaya jola, 1988, 151 s. 
4. Askarov M.A., Ayxodjaev B.O., Alovitdinov A. B. Polimerlar kimyosi,
Toshkent, O’qituvchi, 1988. 
Kushimchalari 
1. Strepixeev A.A., Derevitskaya V.A. Osnovi ximii visokomolekulyar-nix 
soedineniy. M., Ximiya, 197b, 437 s. 
2. Praktikum po visokomolekulyarnim soedineniyam Pod red. Kabanova 
V.A. M.: Ximiya. 1985, 224 s.
3. Praktikum po ximii i fizike polimerov / Pod red. Kurenkova V.F., I,
Ximiya. 1978. 
144 

---