O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

Demak, N.A.B. 760 mm simob ustuninga teng.
79
Strahler, Alan H, “Introducing physical geography”
 
.2003
, 
118-124 –b (mazmun-mohiyatidan 
foydalanildi) 
80
Strahler, Alan H, “Introducing physical geography”. 2003, , 154-156- bet (mazmun-mohiyatidan foydalanildi), 
2003. 

---

93 
Atmosfera bosimi okean sathida o’rta hisobda 76 sm, ya’ni 760 mm balandlikdagi simob 
ustunining bosimiga barobardir. Bu bosim normal bosim deb qabul qilingan. Bosim barometr 
(barometr – og’irlik o’lchovi demakdir)deb atalgan asbob bilan o’lchanadi. Barometr simob 
to’ldirilgan uzun shisha naychadan iborat bo’lib, uning yuqori uchi qalaylab berkitilgan; pastki 
uchi simob to’ldirilgan idish ichiga tushurilib qo’yiladi. Atmosfera bosimi ta’siri ostida simob 
nay ichida ko’tarilib turadi. Uning ko’tarilish balandligi atmosfera bosimiga bag’liq. Barometr-
aneroid esa metall qutichadan iborat bo’lib, uning ichidagi havo tortib olingan. Havo bosimi 
o’zgarishi bilan qutichaning ustki qismiga ta’sir etadi, buni quticha ichida harakat qiladigan 
strelka tsiferblat ustida mm. lar hisobida ko’rsatib beradi. 
Yuqoriga ko’tarilgan sari bosimning o’zgarishi barik bosqich bilan ifodalanadi. Atmosfera 
bosimining 1 mm yoki 1 mb ga kamayishi uchun zarur bo’lgan balandlik yoki pastga tushganda 
shuncha miqdorga ortadigan vertikal masofa
barik (barometrik) bosqich
deyiladi. 
Atmosferaning yer yuzasiga yaqin bo’lgan pastki qismida har 10,5 m ko’tarilganda 
bosim taxminan 1 mm ga kamayadi. Lekin atmosferaning yuqori qismida barometrik bosqich 
ortib boradi. 
2. Barik maydon. 
Bir xil balandlikda barik bosqichning katta-kichikligi havo haroratiga 
bog’liq. Harorat pasaysa, havo zichlashib, bosim ortadi, aksincha, havo yengillashib, bosim 
kamayadi. Agar 0 m blandlikda bosim 750 mm bo’lsa, 5,5 km balandlikda 380 mm, 10-11 km 
da 190 mm, 10-15 km da esa 95 mm ga tushib qoladi.
Barik maydon- 
Atmosferaning yer yuzasiga bo’lgan bosimi va uning taqsimlanishiga
aytiladi. U vaqt davomida to’xtovsiz o’zgarib turadi. U har bir joyda bir ortib, bir kamayib 
turadi, turli geografik zonalar va o’lkalarda 1 xil bo’lmaydi – yuqori va past bosimli oblastlar 
mavjud. 
Bosimning yer yuzasida geografik tarqalishini izobar chiziqlar orqali yaxshi bilish 
mumkin. ( izobar grekcha so’z bo’lib «og’irlik»degan ma’noni anglatadi). Okean sathidan 
hisoblaganda bosim bir xil bo’lgan joylarni birlashtiradagan chiziqlar izobarlar deyiladi. 
Atmosfera bosimi bosimi yer yuzida zonal holda taqsimlangan , bunga quyosh radiachiyasi , 
atmosfera tsirkulachiyasi va boshqa omillar ta’sir etadi. Zonalar 
1. ekvatorial zona- past bosimli 
2. suptropik zona- yuqori bosim
3. o’rtacha kengliklardagi zona- past bosim
4. har ikkala qutbiy doira ichida joylashgan yuqori bosimli zona.