A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

1-MAVZU.
MODDIY NUQTA
KINEMATIKASI 
 
Mexanika 
deb materiyaning eng sodda harakati- jismlarning yoki 
ular qismlaring bir-biriga nisbatan ko’chishi haqidagi ta’limotga aytiladi. 
Me
хanik harakat
deb jismlarning fazodagi vaziyating boshqa 
jismlarga nisbatan vaqt o’tishi bilan o’zgarishiga aytiladi. Jismlarning 
mexanik harakati ham tinch holati ham nisbiydir. 
Kinematika
(harakat) deb jism harakatini uni keltirib chiqaruvchi 
sababidan holi tarzda, faqat harakatni o’rganadigan mexanikaning 
qismiga aytiladi. 
Kinematikaning asosiy tushunchasi 
 
 
Moddiy nuqta
deb tekshirilayotgan masofaga nisbatan 
o’lchamlaridan juda kichik va shakli hisobga olinmaydigan jismlarga 
aytiladi. 
Jismlarning harakati davomida fazoda qoldirgan iziga 
traektoriya
deyiladi. Traektoriyaning shakliga qarab, to’g’ri chiziqli va egri chiziqli 
harakatlarga ajratiladi. 
Moddiy nuqtaning biror vaqt oralig’ida o’tgan traektoriyasining 
uzunligiga 
yo’l
deyiladi. 
Jism harakating boshlang’ich vaziyati bilan oxirgi vaziyatini 
tutashtiruvchi kesmaga
 ko’chish
deyiladi. 
Tezlik va uning grafigi 
 
Vaqt birligi ichida bosib o’tilgan yo’lga 
tezlik 
deyiladi 
S
t
S
⋅
=
υ
υ
const
=
υ
υ
α
=
tg
α

---

7 
t
t
t
S
=
υ
,
[ ]




=




=
s
m
t
S
υ
yoki




soat
km
Natijaviy tezlik kosinuslar teoremasida aniqladi: