Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

ILMIY AXBOROTNOMA 
FILOLOGIYA
 
2017-yil, 4-son 
92 
Biguftam: «Loiqi ganjinai ishqam kujo boshad?» 
Dilam junbidu gufto: «Xonai vayronae chun man».
[3:113].
 
Muxtasar tashxis fors-tojik mumtoz adabiyoti she’riyatida tashbih, istiora va boshqa badiiy 
san’at turlari qatorida koʻp qoʻllanilgan. Biroq, oldingi zamon she’rshunosligi uni tashbih va istioradan 
ajratmasdan, ularni bir toifaga kirgizgan. Haqiqatdan tashxis va jonlantirish san’ati shakl jihatidan 
istiora san’atiga oʻxshab ketadi. Masalan Kamoli Xujandiyning quyidagi baytida: 
Ba ro
ʻyat da’vii xubi chu domangir shud gulro, 
Bad-in ma’ni namedorad sabo dast az girebonash.
[8:241]. 
Badiiy tasvir toʻlaqonli tashxis va jonlantirishga asoslangandir. She’rda gul goʻzallikda oʻzini 
yor yuzi bilan tenglashtiradi, biroq uning bu iddaosi saboga ma’qul boʻlmay, u bilan kurashga 
shaylandi. Bu baytda sabo va gul jonlantirilib, inson singari harakatlanadilar. 
 
Yuqorida keltirilgan fikrlardan xulosa qilish mumkinki, tashxis va jonlantirish san’ati badiiy 
adabiyotning ilk san’atlaridan hisoblanib, adabiy durdonalarning yaratilishida ahamiyati beqiyos. 
Tashxis va jonlantirish san’ati dunyo xalqlari, mumtoz va yangi adabiyotning poetikasida eng koʻp 
murojiat etiladigan badiiy san’atlardan hisoblanadi. Ammo jahon adabiyotshunosligida mazkur san’at 
atroflicha toʻliq tadqiq etilmagan va tashbih, istiora san’atlari tarkibiga kiritilgan. Mazkur san’at shakl, 
mazmun va hajm jihatidan mustaqil boʻlib, tashbih va istiora san’atlari doirasiga sigʻmaydi. 
Kelgusidagi ilmiy izlanishlarda tashxis va jonlantirish san’atining nazariy masalalarini, badiiy 
adabiyotda tutgan oʻrni haqida mufassal toʻxtalib oʻtamiz. 
 
 
Adabiyotlar 
1.
Arnaudov M.«Psixologiya literaturnogo tvorchestva». – Moskva: Progress, 1985, 232-233 
betlar
2.
Zehniy T. San’ati suxan. – Dushanbe: Irfon, 1967, 102 bet 
3.
Lohutiy A. Кulliyot. 1jild. – Dushanbe: Donish, 1987, 113 bet 
4.
Mirzozoda X. Ta’rixi adabiyoti tojik. Birinchi kitob (1). – Dushanbe: Maorif, 1987, -18-46 
betlar 
5.
R. Hodizoda., M. SHukurov, T. Abdujabborov. Farhangi istilohoti adabiyotshinosi. – 
Dushanbe: Irfon, 1966, 49 bet
6.
Sabaqi Rudaki. –Dushanbe: Irfon, 1984, 75 bet 
7.
Sadri Sa’diev «Odamushshuaro Rudakiy va Bashshori Marvaziyning «May onasi» 
qasidalarining poetikasi» , 7 bet 
8.
Kamoli Xoʻjandi. Devon. 2 jild. – Dushanbe: Irfon, 1984, 241 bet