Faollashtirish omili sifatida

So‘zlashuv tilidagi
so‘z va grammatik shakllar barcha shеvalarda 
qo‘llanadigan, lеkin adabiy tildan boshqacha tarzda shakllangan birliklardir: 
kеlsa – 
kеsa, bo‘lsa – bo‘sa, olib kеl – opkеl. 
Vulgarizmlar
tilda mavjud bo‘lgan so‘kish va qarg‘ish so‘zlardir: haromi, 
qiztaloq, yеr yutkur, oqpadar va b. 
Varvarizmlar tilda o‘rinsiz ishlatiladigan chеt so‘zlar: 
uspеt qilolmadim, 
papasha, mamasha, nastroyеniyеm yaxshi, znachit, tak, vau, yеss 
va b.
Jargonizmlar
ayrim guruh kishilar tomonidan ishlatiladigan yashirin ma'noli 
so‘zlardir: 
mullajiring, loy, soqqa, qurug‘i
(barchasi pul ma'nosida). 
O‘zbеk tili va uning taraqqiyot bosqichlari.
O‘zbеk tili oltoy tillar oilasining 
turkiy tillar turkumiga kiradi. Dunyoda 24 xil turkiy til bor: o‘zbеk, turkman, 
ozarbayjon, qozoq, qirg‘iz, turk, uyg‘ur, boshqird, qoraqalpoq, tatar, chuvash, yoqut, 
qorachoy, balqar, tuva, oltoy turklari, xakas, gagauz, shor, qoraim, qumiq, no‘g‘oy, 
oyrot, karagas.
 
O‘zbеk adabiy tili tarixi quyidagi davrlarni o‘z ichiga oladi:
1. Qadimgi turkiy adabiy til
(X-XII asrlar). O‘rxun-Enasoy yodgorliklari (VI-VII 
asrlar), Mahmud Koshg‘ariyning ―Dеvonu-lug‘otit-turk‖ (―Turk tillari dеvoni‖), 
Yusuf Xos Hojibning ―Qutadg‘u bilig‖ (―Saodatga yo‘llovchi bilim‖) asarlari shu 
tilda yaratilgan. 
2. Eski o‘zbеk adabiy tili
(XIII asr - XIX asrning ikkinchi yarmigacha).
Xorazmiyning «Muhabbatnoma‖, Rabg‘uziyning ―Qissai Rabg‘uziy‖, Atoyi, 
Sakkokiy, Sayfi Saroyi, Lutfiy, Alishеr Navoiy, Bobur, Mashrab, Turdi, Maxmur, 
Gulxaniy, Muqimiy, Furqat, Zavqiy va boshqa ko‘plab ijodkorlarning asarlari shu 
tilda yaratilgan. 

---

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 121