Ekologiya va geografiya

 

 

texnik  ta’minotning  etish-  masligi,  qo‘riqxonada  elektr  energiyasining  muntazam 

yo‘qligi,  to‘laqonli  ozuqa  bazasining  etarli  emasligi  tadqiqot  ishlarini  davom 

ettirishni qiyinlashtirmoqda. 

Qo‘riqxonada  2000 yilda tashkillashtirilgan va  yuqori  darajada jihozlangan 

tabiat  muzeyi  xizmat  qiladi.  Unda  qo‘riqhonaning  uchta  asosiy  ekotizimi: 

to‘qayzor,  suv  yaqinidagi  va  tog‘oldi  ekotizimlari  namoyish  etiladi.  Bundan 

tashqari  «Zarafshon  qo‘riqxonasi  hasharotlari»  vitrinalari  mavjud.  Har  yili  900 

nafargacha  kishi  muzeyga  tashrif  buyuradi.  Qo‘riqxona  hududida  2  ta  ilmiy-

ekologik marshrut mavjud: 

Bu kabi tadqiqot ishlari tekislik mintaqasida joylashgan qo’riqxonalarda ham 

tashkil etilgan bo’lib, tadqiqotlar izchil davom ettirilmoqda. Masalan,  Bodayto’qay 

qo’riqxonasi  hududida  ham  tadqiqot  ishlari  keng  ko’lamda  tashkil  etilgan. 

Qo’riqxona  o’tmishida  to‘qaylar  baliqchilik  anjomlari  va  chirimaydigan  kendir 

tolasidan  to‘rlarni  tayyorlaydigan  maxsus  manba  edi.  Kendir  tolasining  yuqori 

sifatga egaligi qadimdan Amudaryo va Sirdaryo quyi qismida yashagan xalqlardan 

ma’lum  edi  (Dunin-Barkovsiy,  1941  y.).  Kendir  bilan  ilmiy  tanishish  1865  yilga 

borib  taqaladi.  O‘sha  vaqtda  I.G.Borshov  birinchi  marta  Orol-Kaspiy  o‘lkasining 

botanika  bo‘yicha  maqolalarida  dalillar  keltirgan  (I.G.Borshov,  «Orol-Kaspiy 

o‘lkasining botanik geografiyasi uchun maqolalar». Fanlar akademiyasining 1865 

yilgi qaydi). 1893-1894 yillarda Davlat qog‘ozlarini tayyorlash ekspeditsiyasining 

Rossiya  sinov  bo‘limida  o‘tkazilgan  tajriba  kendirdan  qilingan  qog‘oz  yuqori 

sifatli  bo‘lib,  pul  belgilarini  ishlab  chiqarish  uchun  yaroqli  ekanligini  ko‘rsatdi. 

1894  yilda  pul  qog‘ozlarini  chiqarish  maqsadida  tola  tayyorlash  uchun  Turkiston 

o‘lkasiga  ekspeditsiya  jihozlangirildi.  Ekspeditsiya  40.000  pud  kendir  tolasini 

tayyorlashi  kerak  edi,  lekin  laboratoriyada  sinov  uchun  kichik  hajmda  keltirish 

bilan cheklanildi. Katta hajmda olib kelish iqtisodiy tomondan o‘zini oqlamadi  va 

kendirdan foydalanish masalasi bekor qilindi. 

Amudaryo  quyi  qismidan  o‘rin  olgan  «Baday-To‘qay»  haqidagi  dastlabki 

ma’lumot 1927 yilda. Zaktregerning «Amudaryo daryosi quyi oqimi to‘qayzorlari» 

nomli qo‘llanmasida uchraydi. 

---

12