Fizika,2 qism 20

Yadrî kuchlàrining õîssàlàri. 1. Yadrî kuchlàri – tîrtishish

kuchlàri.

2. Yadrî kuchlàri – qisqà màsîfàdà tà’sir etuvchi kuchlàrdir.

Ulàrning  tà’sir  màsîfàsi  10

-15

  m  àtrîfidà  bo‘làdi.  Yadrî

kuchlàrining  tà’sir  màsîfàsi  yadrî  kuchlàrining  tà’sir  ràdiusi

dåyilàdi.

3.  Yadrî  kuchlàri  elåktr  zàryadigà  bîg‘liq  emàs.  Prîtîn  và

nåytrîn, ikkità prîtîn và ikkità nåytrîn îràsidàgi yadrî kuchlàri

bir  õil.

4. Yadrî kuchlàri tîrtishish và kulîn kuchlàri kàbi màrkàziy

õàràktårgà  egà  emàs.

5.  Yadrî  kuchlàri  to‘yinish  õàràktårigà  egà.

Hàr  bir  nuklîn  yadrîdàgi  bàrchà  nuklînlàr  bilàn  emàs,

bàlki  o‘z  àtrîfidà  jîylàshgàn  chåkli  nuklînlàr  bilànginà  o‘zàrî

tà’sirlàshàdi. Shuning uchun hàm bîg‘lànish enårgiyasining màssà

sîni  À  gà  bîg‘liqligi  chiziqli  õàràktårgà  egà.

Shuni àlîhidà tà’kidlàsh kåràkki, hîzirgàchà yadrî kuchlàri

îõirigàchà o‘rgànilmàgàn. Shu bilàn birgà, yadrîdà sîf «prîtîn»

và  sîf  «nåytrîn»  yo‘q,  ulàrning  o‘rnidà  ikkità  –  musbàt  và

mànfiy  zàryadlàngàn  yadrî  mîddàsi  màvjud,    dåb  hisîblànàdi.

Yapîn fizigi Õ.Yukàvàning g‘îyasigà ko‘rà, ulàr bir-birlàri bilàn

uzluksiz  ràvishdà  p- måzîn  dåb  ataluvchi  zàrràlàr  àlmàshinib

turishàdi.

Shundày bo‘lsà-dà, yadrîning qàndàyligini tàsàvvur qilishgà

intilgàn fiziklàr uning turli mîdållàrini yaràtishgàn. Bu mîdållàr-

ning hàr biri yadrîning u yoki bu õususiyatlàriniginà tushuntirib

bårà  îlishi  mumkin.