Fizika,2 qism 20

Ràdiîàktiv nurlàr. Råzårfîrd tàjribàlàr yordàmidà ràdiîàktiv

nurlàr bir jinsli emàs, bàlki bir nåchà nurlàrdàn ibîràt ekànligini

àniqlàdi. Ràsm tåkisligigà pårpåndikular yo‘nàlgàn màgnit mày-

dîndàn  o‘tkàzilgàn  nur  (58- ràsm)  uchtà:  a,  b,  g- nurlàrgà

àjràlib  kåtdi.

Ulàrning birinchisi – gåliy yadrîsining îqimi, ikkinchisi –

elåktrînlàr îqimi, uchinchisi esà g- kvàntlàr (fîtînlàr) îqimidir.

Êålgusi  màvzudà  bu  nurlàrgà  bàtàfsil  to‘xtàlàmiz.

35-§.

A. A. BEKKEREL

(1852–1908)

---

141

Òàbiiy  ràdiîàktivlik.  Uràn  ràdiîàktiv  nur  chiqàràdigàn

yagînà  elåmånt  emàs.  Ràdiîàktivlikni  hàr  tîmînlàmà  chuqur

o‘rgàngàn  er-õîtin  Ìàriya  và  Pyår  Êyurilàr  uràn  rudàsidàn

ikkità  ràdiîàktiv  elåmånt  pîlîniy  (Pî)  và  ràdiy  (Ra)  làrni

àjràtib  îlish  shàràfigà  muyassàr  bo‘ldilàr.  Òàbiiy  ràdiîàktiv

elåmåntlàr  yerning  istàlgàn  jîyidà  màvjud.  U  hàvîdà,  suvdà,

tuprîqdà,  jînli  îrgànizmning  hujàyràlàridà,  îziq-îvqàtlàrdà

istàlgànchà  tîpilàdi.  Òàbiàtdà  eng  ko‘p  tàrqàlgàn  ràdiîàktiv

izîtîplàr 

40

Ê, 

14

C,  uràn  và  tîriy  izîtîplàri  îilàsidir.

Shuni  àlîhidà  tà’kidlàsh  lîzimki,  ràdiîàktivlik  izîtîpning

sîf hîldà yoki birîr birikmà tàrkibigà kirishigà, qàndày àgrågàt

holatdà  bo‘lishigà  mutlàqî  bîg‘liq  emàs.  Shu  bilàn  birgà,  nà

bîsim, nà temperatura, nà elåktr màydîn và nà màgnit màydîn

tàbiiy ràdiîàktivlikkà tà’sir ko‘rsàtà îlmàydi. Dåmàk, ràdiîàktivlik

yadrî  ichidàgi  jàràyonlàrgàginà  bîg‘liq,  dågàn  õulîsàgà  kålish-

dàn  bîshqà  ilîjimiz  yo‘q.

Òàbiiy ràdiîàktivlik dåb, nîstàbil izîtîplàr àtîmi yadrîlàrining

turli zàrràlàr chiqàrish và enårgiya àjràtish bilàn stàbil izîtîplàrgà

àylànishigà  àytilàdi.

Shundày qilib, ràdiîàktivlik àtîm yadrîsi và undà bo‘làdigàn

jàràyonlàr  hàqidà  mà’lumît  båruvchi  mànbàlàrdàn  biridir.