Integratsiyalashgan pedagogikasi

Boshlangich maktabda estetik mashg‘uIotIarning
interaktiv sikli
Jamiyatim izning barcha faohyat sohalarida tub qayta o ‘zga- 
rishlar bo ‘layotgan bir sharoitda o ‘sib kelayotgan yosh avlodni 
tarbiyalash va rivojlantirish m uhim ahamiyat kasb etyapti. Ja- 
miyatni rivojlantirishning o ‘tish bosqichidagi vaziyat insonni mav­
judligini, mazmunini anglash jarayonlarini, ta ’lim tizimini inson- 
parvarlashtirish zaruriyatini keltirib chiqarmoqda. Bu bosqichda 
respubUkamizdagi maktab o ‘quvchilarini estetik ta ’lim tarbiya- 
sining qadr-qim m ati o ‘sib borayotir. Aynan sanoat vositasida in- 
soniyatning m a’naviy tajribasini avloddan avlodga o ‘tkazish aso­
san amalga oshiriladi. Bu esa avlodlararo aloqani qayta tiklashga 
yordam beradi. Shu narsa ham muhimki, san’at «himoya qiluvchi, 
kamar» rolida ham namoyon bo‘ladiki, bu rol esa bolani zo‘ra- 
vonlik va shafqatsizlik g‘oyalar ta ’siridan asraydi. San’at 
0
‘quvchi­
larga chor atrofimizdagi dunyoni to ‘la-to ‘kis qiyofasini tasaw ur 
etishga yordam beradi, turli xil hayotiy vaziyatlarda to ‘g‘ri qaror 
qabul qilishni osonlashtiradi.
Keyingi vaqtda o ‘quvchilar orasida san’at b o ‘yicha madani- 
yatning bir qismi sifatida, musiqani o ‘rganish, musiqali folklor, 
xalq amaliy san’atini o ‘rganish bo ‘yicha integrallashgan mash- 
g‘ulotlar keng bo ‘lishi qonuniy tus oldi. Integrallashgan estetik 
shakl boshlang‘ich ta ’limda, san’at fanlarini integratsiyalashi, 
o ‘quvchilarni san’at predm etlam i o ‘qitishning m uqobil tizimi, 
ekanligini ta ’kidlash imkonini beradi.
Integrallashgan kurs quyidagi pred m etlam i adabiy o ‘quv, 
tasviriy san’at va musiqani qamrab olib, ular uchun um umiy 
maqsadlarga ega didaktikaning tam oyillariga to ‘sqinlik qilmaydi, 
san’atning turli shakllarining o ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga 
olib saqlab qoladi, o ‘quvchilarni o ‘ziga xos yosh va individual 
xususiyatlarini e ’tiborga oladi, atrofdagi olam go‘zalliklarini to ‘- 
laqonli qabul qihshda, bolalar tom onidan borliqni anglashda o ‘z 
izini qoldiradi.
A. Ushinskiyning so‘zlariga qaraganda, bolalar ranglar, shakl­
lar va tim sollar bilan tafakkur qilishadi. U lam i boshqacha fikr­
lashga majbur qiluvchi tarbiyachi behuda harakat qiladi, deya 
ta ’kidlaydi.
Integrallashgan estetik kurs Toshkent shahridagi 24-m ak- 
tabning laboratoriya bazasida sinovdan o ‘tkazilgan. Mazkur integ-
96

---

rallashgan kursni um um ta’lim maktablardagi 1—4-sinf o ‘quv- 
chilari uchun tem atik rejalashtirish haftasiga 1 soatdan iborat 
qilib, o ‘quv yiliga tuziladi. Jadval estetik kursni rejalashtirishning 
aniq tasaw urini beradi (adabiy o ‘qish, tasviriy san’at, musiqa). 
1-sinfda (1,4-tizim bo'yicha) va 3-sinfda (1—3-tizim b o ‘yicha).
Bu kursda o ‘zak p red m et b o ‘lib, badiiy o ‘qish, m usiqa 
bilan tasviriy san’at o ‘zaro bir-birini to ‘ldiradigan darsning o ‘quv 
m ateriali hisoblanadi. U ch yagona didaktik m aqsadni — ta ’li­
miy, rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi m aqsadlarni amalga oshi- 
rislmi kuchaytirishda badiiy o ‘qishning tasviriy san’at va musiqa 
bilan uyg‘unlashgan o ‘quv m ateriali ekanligi katta aham iyatga 
ega.
Estetik kursga shoirlaming rassom, bastakorlaming o ‘z m az­
muniga ko ‘ra, bir-biriga yaqin va m antiqiy o ‘zaro bog‘langan 
taniqU xrestomatik asarlari kiritilgan. Lekin bunga boshlang‘ich 
sinf o'quvchilarining yosh xususiyatlarini hisobga oluvchi das- 
turdan tashqari asarlari kiritilganki, bular bolalam i bilish fao­
liyatini kuzatishga va bihm larini kengaytirishga im kon beradi. 
Bundan tashqari badiiy asarlar, m atnlarni tabiatga b o g liq holda 
mavsumni o ‘zgarishlarini hisobga olib tanlanadi.
Bu o ‘quvchilarga atrofni o‘rab turuvchi borliq to ‘g‘risidagi ku­
zatish va tasaw u rlarn i, o'rganilayotgan adabiyotlarni, borliq 
to ‘g‘risidagi tasaw urlar bilan jonli va samarali taqsimlashga yor­
dam beradi. Shuningdek, ular qo‘shimcha illustrativ material si­
fatida xizmat qiladi.
A. Barto. « 0 ‘yiiichoqlar»
A.Bartoning « 0 ‘yinchoqlar» deb nom langan she’riga illus- 
tratsiyalar chizish.
« 0 ‘yinchoqlar» she’ri matnlariga qo‘shiq va kuylar o ‘ylab to ­
pish yoki ilgari eshitilgan tanish kuylardan foydalanish.
Maqsad:
ifodah o ‘qish malakasini shakllantirish. 0 ‘quvchi­
lami og‘zaki savodxonlik nutqini ko‘nikmalarini hosil qilish, uni 
lug‘at bilan ishlash hisobiga boyitish, chiroyli estetik didini rivoj­
lantirish musiqa mavzusini hissiy qabul qilish ko‘nikm alarini 
shakllantirish, she’rlariga kuylar tanlashni o'rganish.