Boshlang’ich sinf ona tili darslarida qo’shimcha mashqlardan foydalanish

Tajriba-sinov ishlаri 
―Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida qo‘shimcha mashqlardan foydalanish 
uslublari‖ mavzusida ishlashdan oldin Namangan shahridagi 31-sonli orta 
umumta‘lim maktabining boshlang‘ich sinf o‘quvchilari: M.Alixanova, 
D.Sulaymonova va Jakbarov Murodxonlar bilan mavzuga oid fikirlari hamda 
tajribalari bilan tanishdik. Jakbarov Jamolxon: ―Boshlang‘ich sinf ona tili 
darslarida qo‘shimcha mashqlardan foydalanish uslublari‖ mavzusi bugungi kunda 
orta umumta‘lim maktablarining boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari oldida turgan 
muhim masalalardan biridir. Chunki Namangan shahrida ta‘lim olayotgan 
boshlang‘ch sinf o‘quvchilarining ona tili grammatikasi bo‘yicha tushuncha va 
ko‘nikmalari yetarli emasligi tufayli ularning oddiy matnlarni yozishdagi yoki 
ariza, tushuntirish xati, ishonchnoma kabi ish qoqozlarini yozishda, ayniqsa, 
og‘zaki nutq ifodalashda ko‘plab xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘ymoqdalar. 
Oquychilar nutqida sheva elementlarining mavjudligi, so‘zlarni buzib talaffuz 
qilishlari, nutqda o‘rinsiz so‘zlarni qo‘llash yoki nutqda ruscha so‘zlarni noo‘rin 
qo‘llash kabi xato va kamchiliklaridan ko‘z yumib bo‘lmaydi‖ 
Biz malakaviy ishimizni yozish jarayonida boshlang‘ich sinif o‘quvchilariga 
mavzuga oid qo‘shimcha mashqlar bajarishni o‘rgatishga doir usullar haqida 
batafsil to‘xtaldik. Qanday usul va tajribalardan foydalanilsa samarali natijalarga 
erishish mumkin degan masala ustida ilmiy izlanishlar olib bordik. Ishlab chiqqan 
usullarimizni Namangan shahridagi 31- umumta‘lim maktabining 2-F – sinfida 
tajribadan o‘tkazdik. Nazorat sinfi etib mazkur umumta‘lim maktabning 2-B – 
sinfini tanladik. Ma‘lum bir muddat o‘tgach, har ikkala sinf o‘quvchilari bilim 
saviyasini solishtirib ko‘rdik. Bu boradagi fikr-mulohazalarimizni, xulosalarimizni, 
―Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida qo‘shimcha mashqlardan foydalanish 
uslublari‖ning afzal tomonlari, ahamiyati va tajriba davomida erishgan 
yutuqlarimizni to‘la yoritishga harakat qildik. ―Boshlang‘ich sinf ona tili 
darslarida qo‘shimcha mashqlardan foydalanish uslublari‖ mavzusidagi bitiruv 
malakaviy 
ishimizni 
umumta‘lim 
maktablarining 
―Boshlang‘ich 
sinf 

---

59 
o‘qituvchilariga ―Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida qo‘shimcha mashqlardan 
foydalanish uslublari‖ mavzusidagi qo‘llanma sifatida foydalanishni taklif etamiz. 
Biz tajriba-sinov jaroyonining boshida, o`rtasida va oxirida boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilarining ona tili darslarida mavzuga oid qo‘shimcha mashqlar 
bajarganlaridan so‘ng bilim va ko‘nikmalarining shakllanishi hamda o‘sib 
borishini og‘zaki savol-javob, tеst va yozma ishlar tarzida aniqlash usullari orqali 
tekshirib, nazoratdan o`tkazib bordik. 
Tajriba-sinov o`tkazishdan oldingi har ikkala sinf o`quvchilarining 
ko`rsatkichlari tajriba-sinov o`rtasiga borib tajriba-sinov o`tkazayotgan 2 
F
-sinf 
o`quvchilarida o`sib borayotganini, ularda ro`y berayotgan o`zgarishlarni, 
rivojlanib borayotgan qobilyatlarini va o`zlashtirish ko`rsatkichlarini ko`rib, bu 
borada olib borayotgan ishlarimizni sidqidildan davom ettira boshladik. Tajriba- 
sinov yakuniga borib, nazoratga olgan 2 
B
- sinf o`quvchilariga qaraganda tajriba- 
sinov ishlarini olib borayotgan 2 
F
-sinf o`quvchilarida ijobiy o`zgarishlar ro`y 
berganining guvohi bo`ldik. Tajriba-sinov yakunida quyidagi samarali natijalarga 
erishdik: 
1.
Og‘zaki nutqlari rivojlantirildi; 
2.
Lug‘at boyliklari oshirildi; 
3.
So‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilish qobiliyatlari rivojlantirildi;
4.
Ona tili grammatikasiga oid bilim va ko‘nikmalari shakllantirildi; 
5.
Ona tili fanini boshqa fanlar bilan bog‘lab o‘rganish qobiliyatlari 
rivojlantirildi; 
6.
O‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlari rivojlantirildi; 
7.
Tafakkur qilish qobiliyatlari rivojlantirildi; 
8.
Dunyoqarashlari kеngaytirildi; 
9.
O‘z ona tilisiga bo‘lgan mеhr-muhabbatlari oshirildi; 
10.
Bilim va ko‘nikmalarni egallashga bo‘lgan qiziqishlari oshirildi; 
11.
Mashg‘ulotlar 
davomida 
faol 
ishtirok 
etish xususiyatlari 
rivojlantirildi; 
12.
O‘zlashtirish ko‘rsatkichlarining oshirilishiga erishildi; 

---

60 
Tajriba – sinov sinfi hamda nazorat sinflari o`quvchilarining faoliyatlarini 
bir –biriga taqqoslab, tajriba-sinov natijasida erishilgan yutuqlarni quyidagicha 
shkala va diagrammalarda e`tiborimizga havola qilamiz: 
1.
O`quvchilar davomati 
Tajriba davri 
Sinflar 
Tajribadan oldin 
Tajribadan so`ng