Ўрта ма кта бни нг 10- 11- синфлари учун дарслик

60. М одиф мнацион ўзгаруячанлик
Организм фенотипининг ривожланиб бориши организм ирсий негизи 
генотипининг та ш қи муҳит шароитлари билан ўзаро таъсирига боғлиқ. Ге- 
нотип бир хил бўлса-ю, лекин ривожланиб бориш шароитлари ҳар х.ил бўл- 
са, организм белгилари (унинг фенотипи) жуда бошкача бўлиб колиши 
мумкин.
Реакция нормаси. Органиэмнинг турли белгилари таш ки шароитлар 
таъсири остида ҳар хил даражада ўэгаради. Уларнинг баъзилари ж уда му- 
лойим, пластик ва ўзгарувчан бўлса, бошқалари камроқ ўзгарувчан бўла- 
ди ва, ниҳоят, учинчи хил белгилар мухит шароитлари таъсири билан жуда 
кам ўзгариши мумкин. Қорамолнинг сут бериши уни боқиш ва парвариш 
қилишга, яъни унинг қандай шароитда асралишига кўп жиҳатдан бог-лик- 
дир. Керакли микдордаги сифатли оэикларни танлаб олиш йўли билан сут 
миқдорини анча ошириш мумкинлиги маълум Лекин сутдаги ёғ миқдори- 
ни ўагартириш қийин. Сутдаги ёғ проценти кўпрок мол эотига боғлиқ, ле- 
кин озиқ рационини ўэгартириш йўли билан уни хам бир мунча оширса бў- 
лади. Молнинг туси анча доимий белги бўлиб ҳисобланади. Шароитлар ж у -
да хар хил бўлганида хам бу белги деярли ўзгармайди.
Бироқ, жун ранги мухит шароитларига мутлақо боғлиқ эмас деб ўйда- 
маслик керак. Баъзи сут эмизувчи хайвонларда атроф мухит температура- 
си ж ун рангига таъсир килади. Масалан, сусар зот куёнларда одатдаги ша-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2 1 8
Г а н а т и кл а со сл л р и
роитда жунининг кўп кисми ок бўлади, факат қулоадари, панжалари ва 
думидан кора ж ун чикади. Агар куённинг оркасидаги жунини киркиб олин- 
са ёки юлиб ташланса, нулдан юкори температурада яна о к ж ун ўсиб чи- 
кади, паст (О 0 атрофидаги) температурада эса ок ж у н ўрнига кора жун 
чиқади. М аэкур мисолда куённинг орқасидаги жунни юкори температура- 
да ок, паст температурада кора килиб чикариш лаёкати наслдан-наслга 
ўтади деб айтиш мумкин.
[  Организмларда генлар ва генотип таъснрининг юзага чикиши умуман 
муҳит шароитларига боғлик бўлади. Ўзгарувчанликнинг генотип ўзгари- 
шига боглик бўлмайдиган ана шу тури модификацион узгарувчанлик деб 
аталади. Эсингизда бўлса керак, Дарвин буни ирсий бўлмаган ўзгарув 
чанлнк деб атаган эди. Модификацион ўэгарувчанлик чегаралари турли 
белгилар учун ва турли шароитда, юкоридаги мисолларда кўрсатиб берил 
ганидек, жуда ҳар хил бўлиши мумкин. Белги модификацион ўзгарувчан-