Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент шаҳар халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

Нутқни грамматик томондан тўғри ўстириш
. ―Грамматика‖ термини 
тилшуносликда икки маънода ишлатилади: биринчидан, у тилнинг 
грамматик қурилишини билдирса, иккинчидан, сўзларнинг ўзгариши ва улар-
нинг гапларга бирикиши ҳақидаги қоидалар тўпламини ўрганувчи фандир. 
Нутқ ўстириш методикаси болалар томонидан тилнинг грамматик 
қурилишини нутқ тажрибасида ўзлаштириб олинишини кўзда тутади. 
Мактабда болаларнинг оғзаки ва ѐзма нутқларини грамматик томондаи 
тўғри шакллантиришда грамматика ва тўғри ѐзиш қоидалари ўрганилади, 
МТМда эса мактабгача таълим ѐшидаги болаларнинг оғзаки нутқи грамматик 
томондан тўғри шакллантириш Она тилининг грамматик қурилишини 
ўзлаштириб боришга асосланади. 

---

50 
Болалар нутқнинг грамматик қурилишини аста-секин тақлид қилиш 
йўли билан ўзлаштирадилар.
Боғланишли нутқни шакллантириш. 
Сўзлашув нутқи оғзаки 
нутқнинг энг оддий шаклидир. Нутқнинг бу шакли тушунарсиз, мантиқан 
боғланмаган бўлса, алоқа қуроли бўла олмайди. 
Мактабгача таълим ѐшидаги болалар сўзлашув нутқини катталар 
ѐрдамида эгаллайдилар. Бола биринчи бор боғчага келганда сўзламай жим 
юради, у янги шароитни кузатиб, ўзлаштириб боради. 
Болаларда сўзлашув нутқининг шаклланишида ютуққа эришиш учун 
турли-туман йўллардан фойдаланиш лозим, яъни бу йўллар катталар билан 
сўзлашиш, тарбиячининг берган саволига тўғри ва тўлиқ жавоб бериш, 
атрофдагиларга савол билан мурожаат қилиш, катталар билан сўзлашганда 
ўзини тўғри тута олиш ва шу кабиларга ўргатиш. 
Болаларда сўзлашув нутқини боғчага келган кунидан бошлаб 
шакллантириш керак. Кичик группа тарбиячилари бу вазифани ҳал қилиш 
усулларини яхши билишлари лозим. 
Ўрта группа дастурида болаларни суҳбатда иштирок этишга ўргатиш 
вазифалари қўйилади. Тарбиячи бунда болалар тилининг грамматик 
қурилишига алоҳида эътибор беради. У болаларни қисқа ва тўлиқ савол 
мазмунидан четга чиқмай жавоб беришга ўргатади. 
Катта ва мактабга тайѐрлов группаларида болалар берилган саволларни 
суҳбатдошидан сўраб билиб олишга ўрганади.