Qarshi davlat universitetining pedagogika instituti "tasdiqlayman"

Biografiya (tarjimai xol) metodi
Inson psixikasidagi ayrim uzgarishlarni tulikrok urganish maksadida 
kullaniladi. Esdaliklar, kundaliklar, badiiy asardagi tavsiflar, baxolar, magnitofon yozuvlari, fotolavxalar, xujjatli 
filmlar, takrizlar urganilayotgan shaxsni tularok tasavvur etishga xizmat kiladi. Biografik ma’lumotlar odamlarning 
uzini uzi tarbiyalash, nazorat kilish, idora etish, uzining uslubini yaratish, kamolot chukkisiga erishish jarayonida 
namuna vazifasini utaydi.
Anketa metodi
. Anketa odatda uch xil tuziladi. Birinchi xili anglashilgan motivlarni aniklashga muljallangan 
savollardan tuziladi. Ikkinchi xilida xar bir savolning bir nechtadan tayyor javoblari beriladi. Uchinchi xili anketada 
sinaluvchiga yozilgan tugri javoblarni ballar bilan baxolash tavsiya etiladi. (Anketa namunalarini Goziyev E. 
Psixologiya, Toshkent,1994 yil kitobining 28–29 betlarida kurish mumkin). 
Sotsiometriya metodi
. Bu metod kichik gurux a’zolari urtasidagi bevosita emotsional munosabatlarni 
urganish va ularning darajasini ulchashda kullaniladi. Unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur 
metod yordamida muayyan guruxdagi xar bir a’zoning uzaro munosabatini aniklash uchun uning kaysi faoliyatlarda 
kim bilan birga katnashishi suraladi. Olingan ma’lumotlar matritsa, grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.
Odatda sinaluvchilardan kuyidagicha savollarga javob berish talab kilinadi: «Sen sayoxatga kim bilan birga 
borishni xoxlaysan?», «Imtixonga kim bilan birga tayyorlanishni istaysan?, «Kim bilan ko‘shni bo‘lib yashashni 
yoktirasan?», «Partada kim bilan yonma–yon o‘tirishni istar eding?» va xokazo. Xar bir savol sotsiometrik mezon 
(o‘lchov) vazifasini bajaradi va turmush vokeligidan olingan. Sinaluvchi xar bir savolning uchta javobidan bittasini 
«eng makbul» deb tanlash lozim. 

---

Guruhiy tabakalanishni ko‘rsatish uchun sotsiogramma to‘rtta «Maydon» ga ajratiladi, kizlar doiracha bilan, 
o‘gil bolalar esa uchburchaklar bilan belgilanadi.
Doiracha va uchburchaklar soni familiyalar soniga to‘gri keladi. Gurux a’zolarining o‘zaro munosabatlari 
doira va uchburchaklar strelkalar bilan biriktirilganda o‘z ifodasini topadi. Eng ko‘p munosabatlarga ega bo‘lgan 
sinaluvchi doiraning markazidan urin oladi. U guruxning eng yokimtoyi («Yulduzi») xisoblanali. 
Turli extiyoj, motiv, kizikish, intilish, xarakat va xokazolar muayyan tartib va koidalarga binoan 
tizimlashtiriladi, ularning ijtimoiy, psixologik xamda sof psixologik ildizlari tugrisida ma’lumotlar olinadi. Shu 
bilan guruxlardagi shaxslarning yakkol, anik nuktai nazari, guruxbozlik, ogmachilik, karama–karshilik, xis–
tuygularning zurikishi, guruxiy jipslik, moslik, munosabat motiv–lari, karashlar birligi, jinslar urtasidagi 
mulokotning zamini xamda sexri mana shu usul bilan ochiladi.
Hozir sotsiometriya usuli ijtimoiy xayotda, jamoatchilik fikrini urganishda keng qo’llanilmoqda.