Oila va jamiyatning o`zaro ijtimoiy siyosiy va ma`naviy munosabatlari

Mafkura.  Ong  doim  hayotning  mazmuni  muammolarini  u  yoki  bu  tarzda 

hal  qiladi,  ijtimoiy  rivojlanish  ehtiyojlari  va  istiqbollari  bilan  bog„liq  bo„lgan 

hayotiy  muhim  savollarga  javob  beradi.  Mazkur  savollar  mafkura  doirasida 

qo„yiladi va hal qilinadi.  

Mafkura  ijtimoiy  ongning  tarkibiy  qismi  bo‘lib,  ijtimoiy  rivojlanish 

ehtiyojlarining  tizimga  solingan,  nazariy  ko‘rinishda  aks  ettradigan  va  ijtimoiy 

munosabatlarni  mustahkamlash  yoki  o‘zgartirishga  xizmat  qiladigan  g‘oyalar, 

---

 

12 

qarashlar  majmuidan  iborat.  Mafkura  mazmunini  ijtimoiy  rivojlanishning 

yetilgan,  muhim,  dolzarb  va  yechishni  talab  qiladigan  ziddiyatlari  tashkil  etadi. 

Shunga muvofiq yuz berayotgan jarayonlar  mazmuniga va ijtimoiy  muammolarni 

yechish  yo„llariga  nisbatan  alohida  yondashuvni  aks  ettiruvchi  ayrim  nazariy 

mulohazalar  yuzaga  keladi.  Bu  mafkuraning  shakli  hisoblanadi.  Uning  mazmuni 

esa  muayyan  ijtimoiy  guruh  –  sinf,  etnik  guruh,  hukmron  elita  yoki  uning 

muxolifati  va  hokazolarning  manfaatlarini  ifoda  etishdan  iborat.  Mafkura  shaklan 

ob'ektiv, lekin mazmun jihatidan sub'ektivdir. U nazariy jihatdan tizimga solingan 

ko„rinishda  ijtimoiy  guruhlarning  ijtimoiy  rivojlanish  ehtiyojlariga  bo„lgan 

munosabatini  aks  ettiradi  va ularning ijtimoiy-siyosiy  natijalarini nazariy  jihatdan 

asoslash va oqlashga harakat qiladi. 

A.Ochildiev  istibdod  mafkurasi,  istiqlol  mafkurasi,  va  jamiyat  mafkurasi 

kabilarni farqlaydi. Istibdod mafkurasidan farqli o„laroq “istiqlol mafkurasi millat, 

jamiyat, davlatni mustaqil taraqqiyot yo„liga boshlaydigan, uni belgilab beradigan, 

erkin va ozod rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan g„oyalar, qarashlar tizimidir”

1

. 

Uning fikricha, har qanday davlat o„z faoliyatida yagona etnosotsial birlik sifatida 

chiqadigan  millat  manfaatini  himoya  qilishga  qaratilishi,  uning  jipsligi, 

tiraqqiyotini  ta'minlaydigan  milliy  mafkuraga  tayanmog„i  lozim.  Zero  milliy 

mafkura  davlat  organlari,  ijtimoiy  institutlar  faoliyatini  tashkil  qiluvchi, 

yo„naltiruvchi qurol vazifasini o„taydi. 

Ijtimoiy  ong  shakl  va  mazmun  jihatidan  rang-barangdir.  Ijtimoiy  ongning  ilmiy, 

diniy,  axloqiy,  estetik,  siyosiy,  huquqiy,  falsafiy  turlari  farqlanadi.  Ular  o„zi  aks 

ettiruvchi  hodisalar  mazmuni,  moddiylashuv  shakli  va  ijtimoiy  funksiyalariga 

ko„ra farq qiladi. Ijtimoiy ong turlari yoki shakllari ko„p darajali tuzilmalar bo„lib, 

o„ziga  xos  ko„rinishga  ega  bo„lgan  oddiy  va  nazariy  darajalarni,  ijtimoiy 

psixologiya va mafkurani o„z ichiga oladi 

 

 

 

                                                 

1

1

 Ochildiyev A. Milliy g„oya va millatlararo munosabatlar. –T.: O„zbekiston, 2004. –B.28 

---

 

13