Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 3)

---

816 
tomonidan bolalarga nisbatan qo‘llanilib, sheva vakillari hayotida faol qo‘llanuvchi 
birlik maqomida harakat qiladi. 
-O‘chir, bozori kasod! Sidirg‘a o‘tir, bozori kasod, sidirg‘a o‘tir! 
Bola ingillamay qoldi. [3:18] 
Sidirg‘a Yalpi ravishda, yoppasiga, bir tekis, uzluksiz ravishda. O‘zbek tilining izohli 
lug‘ati. Variantlari: sidirg‘a yur, sidirg‘a bo‘l. 
Sinonimi: tek bo‘l. 
”Ovzinga tosh”
iborasi til vakillarining madaniy qarashlarini aks ettirishga xizmat 
qilgan. (Og‘zingga tosh) Yomon hayoldan qaytarmoq ma’nosini anglatib til egasining 
o‘ziga xos xususiyatini ham namoyon qiladi. Sinonimi: nafasingni issiq qil, nafasingni 
shamol uchirsin. Antonimi: ovzingga jov. 
“Port bo‘lib qolmoq”
iborasi sheva vakillari nutqida keng qo‘llanuvchi barqaror
birikma hisoblanib, uyiga mehmon borganda hursand bo‘lib qolmoq ma’nosini 
anglatadi. Shu bilan birga til egalarining mehmondo‘stligini, bag‘rikengligini 
namoyon qiladi. Varianti: portalasi chiqdi. 
Sinonimi: o‘zini qo‘yarga joy topolmay qoldi ,terisiga sig‘may qoldi 
Antonimi: qovog‘i osilib qolmoq 
 “Gudurdan qutilmoq”
iborasi, sheva vakillari nutqining o‘ziga xosligini 
ta’minlashga xizmat qiladi. Bu so‘z biron-bir tashvishdan, muammodan qutilish 
ma’nosida qo‘llanilib, sheva vakillari hayotida faol qo‘llanuvchi birlik maqomida 
harakat qiladi. Anchadan beri ko‘nglimga tuyib qo‘ygan gudurdan qutildim. Jonli 
so‘zlashuv nutqidan. Varianti: gudurni o‘tkazmoq 
Sinonimi: elkasidan tog‘ ag‘darildi. 
“Inak buyrak jegan”
iborasi sheva vakillari nutqida keng uchraydi. Inak-sigir 
so‘zining ma’nodoshi, ya’ni sigirning buyragini yegan degan ma’no anglashiladi. Bu 
esa qipchoqlarda mehrsiz, toshbag‘ir kimsalarga nisbatan aytiladi. Bu ibora bilan 
qipchoqlarning asosiy mashg‘ulotlaridan biri chorvachilik sohasi ekanligini yana bir 
bor anglaymiz. Ularning ana shu kasb-kori tilda o‘z aksni topganini kuzatamiz.