10-mavzu: sug‘urtaning rivojlanish tendensiyalari va istiqboli reja

HAYOT SUG‘URTASI ( Life Insurance) 
O‘tgan ikki yil davomida hayotni sug‘urtalash sohasida faoliyat yuritayotgan 
kompaniyalar sonining sezilarli o‘sishi kuzatildi. Ushbu sohadagi kompaniyalar 
sug‘urta operatsiyalarining hajmini, asosan, hayot sug‘urtasining jamg‘arib 
boriladigan turlari orqali ko‘paytirishga muvaffaq bo‘ladilar. Bunday o‘sishning 
asosiy rag‘batlantiruvchi kuchi bo‘lib, uzoq muddatli hayot sug‘urtasi xizmatlaridan 
foydalanadigan jismoniy shaxslar uchun mamlakat hukumati tomonidan yaratilgan 
soliq imtiyozlari hisoblanadi. Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, 2018 yilda jismoniy 
6 Rasm https://www.uzreport.news/economy ma’lumotlari asosida muallif tomonidan ishlangan 

---

7 
shaxslardan olinadigan daromad solig‘i stavkasi 12% ga qisqardi, bu esa keyingi 
yillarda hayotni sug‘urtalash sohasida sug‘urta mukofotlarining o‘sish 
tendensiyalari va dinamikasiga ta’sir qilishi mumkin. 
Yuqorida qayd etilganidek, hayotni sug‘urtalash tarmog‘idagi ishtirokchilar soni 
oltitaga ko‘paydi. Hayot sug‘urta sohasida faoliyat yuritayotgan kompaniyalar 
(keyingi o‘rinlarda – hayot sug‘urta kompaniyalari) ga to‘g‘ri keluvchi jami 
mukofotlar 3,0 martaga oshib, 417,2 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Sohadagi sug‘urta 
qoplamalari esa yuqoriroq o‘sish sur’atini namoyon etib, 337,1 foizni tashkil qildi 
va natijada ularning umumiy hajmi 264,0 mlrd. so‘mni tashkil etdi. 
Ta’kidlash joizki, 2018 yilda sug‘urta mukofotlari va qoplamalarining asosiy qismi 
4 nafar sug‘urta kompaniyasiga to‘g‘ri kelgan, qolgan ikkita kompaniya o‘z 
faoliyatini hisobot davrining deyarli ikkinchi yarmida boshlagan. 2018 yilgi 
natijalarga ko‘ra, mukofotlar hajmi bo‘yicha 159,9 mlrd. so‘m miqdorida sug‘urta 
mukofotlari yig‘gan holda "New Life Insurance" mas’uliyati cheklangan jamiyat 
yetakchilik qildi. Ikkinchi va uchinchi o‘rinlarni "Agros Hayot" MChJ va 
"O‘zbekinvest Hayot" MChJ mos ravishda 129,6 mlrd. so‘m va 101,2 mlrd. so‘m 
miqdoridagi mukofotlarni to‘plab egallagan. "Alfa life" ShXJ SK 24,4 mlrd. so‘m 
miqdoridagi sug‘urta mukofotlarini yig‘ib, sohadagi 4-o‘rinni egallab turibdi. 
Ta’kidlash joizki, soha bo‘yicha mukofot tuShumlarining asosiy qismi uchta 
kompaniya hissasiga to‘g‘ri keladi. Ularning tarmoqdagi ulushi mos ravishda: "New 
Life Insurance" MChJ - 31,1%, "Agros Hayot" MChJ - 38,3%, "O‘zbekinvest 
Hayot" MChJ - 24,3% ga to‘g‘ri keladi.
2.1-jadval 
Hayot sug‘urta tarmog‘ida faoliyat yurituvchi kompaniyalarning asosiy 
ko‘rsatkichlari (2018 yil)7 
№ 
Sug‘urta 
kompaniyasining 
nomlanishi 
Sug‘urta mukofotlari 
Sug‘urta qoplamalari 
mlrd. 
so‘m 
O‘zga
rishi 
%da 
Tarmo
qdagi 
ulushi, 
% 
mlrd. 
so‘m 
O‘zga
rishi 
%da 
Tarm
oqda
gi 
ulush
i, % 
1 
"New Life Insurance" 
MChJ 
159,9 357,8 38,3 
98,7
395,4 37,4 
2 
"Agros Hayot" MChJ 
129,6
1 
002,6
31,1 
79,1
2 
400,4
30,0 
7 Jadval https://www.uzreport.news/economy ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlangan 

---

8 
3 
"O’zbekinvest Hayot" 
MChJ 
101,2 159,3 24,3 
68,1
181,1 25,8 
4 
"Alfa Life" ShSK 
24,4
139,3 5,9 
17,6
141,8 6,7 
5 
"Euroasia Life" MChJ 
2,0
-
0,5 
0,4
-
0,2 
6 
"Kafolat Hayot" MChJ 
0,2
-
0,0 
-
-
0,0 
Umuman olganda, yuqorida qayd etilgan to‘rtta kompaniya jami sug‘urta 
mukofotlari bo‘yicha ijobiy natijalarga erishdi va ularning natijalari faqat olingan 
mukofotlarning o‘sish sur’atlari bilan farqlanadi. 
Uzoq muddatli sug‘urta turlarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, tushumlar 
hajmining ortishi bilan sug‘urta to‘lovlarining ham ortishi kuzatiladi. Shu 
munosabat bilan, sug‘urta to‘lovlarining va zararlilik darajasining o‘sishi salbiy 
tendensiya hisoblanmaydi, chunki uzoq muddatli hayot sug‘urta xizmatlarining 
asosiy mohiyati shartnoma muddati so‘ngida barcha to‘langan sug‘urta 
mukofotlarining qaytarilishini nazarda tutadi. Misol uchun, 2018 yilda hayotni 
sug‘urtalash bo‘yicha to‘lovlarning hajmi 3,4 barobar oshib, 264,0 mlrd. so‘mni 
tashkil etdi. Sohadagi sug‘urta mukofotlarining zararlilik darajasi 63,3%ni tashkil 
etdi. Sug‘urta to‘lovlarining salmoqli ulushi " New Life Insurance" MChJ (37,4%), 
"Agros Hayot" (30,0%) va "O‘zbekinvest Hayot" (25,8%) kompaniyalari hissasiga 
to‘g‘ri kelgan va umumiy 93,2% ni tashkil etgan. 
UMUMIY SUG‘URTA (Non-life insurance) 
2018 yilda umumiy sug‘urta sohasida ham mukofotlarning jadal o‘sish sur’atlari 
kuzatilgan. Eslatib o‘tamiz, umumiy sug‘urta tarmog‘i mulkiy sug‘urta, javobgarlik, 
tadbirkorlik va moliyaviy tavakkalchiliklar, shuningdek, shaxsiy sug‘urtaning ayrim 
riskli turlarini o‘z ichiga oladi. Umumiy sug‘urta turlarining asosiy farq qiluvchi 
xususiyati shundaki, ular sug‘urtalashning xavfli turlariga kiradi, shuningdek 
jamg‘arish hamda investitsiya daromadlarini nazarda tutmaydi. 
Tahlillarning avvalida aytib o‘tilganidek, 2018 yilda sohada bir yangi kompaniya 
vujudga keldi va sohasidagi jami mukofotlar 54,4% ga oshgan holda 1,2 trln. so‘mni 
tashkil qildi. Mutaxassislarning fikricha, bunday o‘sish darajasi umumiy sug‘urta 
sohasi uchun yaxshi natija hisoblanadi. Sug‘urta mukofotlari hajmidan farqli 
ravishda, sohadagi sug‘urta qoplamalari miqdori 2,7 foizga o‘sdi va 196,8 mlrd. 
so‘mni tashkil etdi. Umumiy sug‘urta sohasidagi mukofotlarning o‘sish sur’ati bilan 
taqqoslaganda sug‘urta qoplamalarining bunday past o‘sish sur’ati 2018 yilda 
kompaniyalarning samarali anderrayterlik faoliyatini yuritganidan darak beradi. 
Umuman olganda, sug‘urta bozorida mukofotlarni jalb qilish bo‘yicha
"O‘zagrosug‘urta" AJ (14,6%), "O‘zbekinvest" EIMSK (13,9%) va "Gross 
Insurance" (12,6%) MChJ boshqa kompaniyalardan sezilarli farq bilan yetakchilik 

---

9 
qilgan. Sohadagi 4- va 5-o‘rinni egallagan keyingi ikkita kompaniya "Kafolat" AJ 
(9,6%) va "Alfa Invest" MChJ SK (6,8%) hisoblanadi. Sohadagi barcha qolgan 
kompaniyalarning ulushi 6,0% dan past. Sug‘urta bozorida ro‘y bergan o‘zgarishlar 
natijasida tarmoqdagi yetakchi uchta kompaniyaning birgalikdagi ulushi 5,7 foizga 
kamaydi va 38,1% ni tashkil etdi. Birinchi beshta kompaniyaga jami mukofotlarning 
57,5% i to‘g‘ri keldi, bu esa o‘tgan yilga nisbatan 2,4 foizga pastdir.
Shuningdek, TOP-10 ga kiruvchi kompaniyalarning konsentratsiya darajasi 1,9 
punktga kamayib, 80,9% ni tashkil etdi. Ta’kidlash kerakki, konsentratsiyali 
darajaning pasayishi bozorda erkin raqobat sharoitlari mavjudligining ijobiy 
natijasidir.
2.2-jadval 
Umumiy sug‘urta tarmog‘ida faoliyat yurituvchi kompaniyalarning asosiy 
ko‘rsatkichlari (2018 yil)8 
№ 
Sug‘urta 
kompaniyasining 
nomlanishi 
Sug‘urta 
mukofotlari 
№ 
Sug‘urta 
kompaniyasining 
nomlanishi 
Sug‘urta 
qoplamalari 
mlrd. 
so‘m 
O‘zga
rishi 
%da 
Tar
moq
dagi 
ulus
hi, 
% 
mlr
d. 
so‘
m 
O‘zg
arishi 
%da 
Tar
mo
qda
gi 
ulu
shi, 
% 
1 
"O‘zagrosug‘urta" 
AJ 
178,0
132,6 14,6 1 "O‘zagrosug‘urta" AJ 
65,
6
70,4
33,
3 
2 
"O‘zbekinvest" 
EIMSK 
169,1
129,3 13,9 2 
"O‘zbekinvest" 
EIMSK 
31,
0
152,9
15,
8 
3 
"Gross Insurance" 
MChJ 
153,5
188,8 12,6 3 
"Kafolat 
Sug‘urta 
Kompaniyasi" AJ 
30,
6
128,0
15,
5 
4 
"Kafolat Sug‘urta 
Kompaniyasi" AJ 
116,7
145,2 9,6 4 
"Gross 
Insurance" 
MChJ 
15,
0
131,6
7,6 
5 
"Alfa Invest" MChJ 
SK 
82,5 133,3 6,8 5 
"Alfa Invest" MChJ 
SK 
9,1
128,3
4,6 
8 Jadval https://www.uzreport.news/economy ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlangan 

---

10 
6 "Alskom" AJ 
69,0 149,7 5,7 6 "Alskom" AJ 
8,8 78,1 4,5 
7 
"Euroasia 
Insurance" 
MChJ 
QSK 
59,4 194,1 4,9 7 
"Asia 
Insurance" 
MChJ 
7,8
160,9
4,0 
8 
"Asia 
Insurance" 
MChJ 
56,6 160,6 4,6 8 "Kapital Sug‘urta" AJ 6,3 99,6 3,2 
9 
"Kapital Sug‘urta" 
AJ 
55,7 224,6 4,6 9 
"Temiryo‘l-Sug‘urta" 
MChJ QSK 
4,1
218,3
2,1 
1
0 
"Temiryo‘l-
Sug‘urta" 
MChJ 
QSK 
45,3 161,3 3,7 10 
"Ingo-Uzbekistan" 
QAJ 
3,1
205,5
1,6 
Umumiy sug‘urta tarmog‘ining aksariyat kompaniyalarida sug‘urta qoplamalari 
hajmining ortishi kuzatilgan. Shu bilan birga, ayrim kompaniyalarda sug‘urta 
qoplamalarining miqdori o‘tgan yilgi ko‘rsatkichlarga nisbatan kamaygan. 
Ta’kidlash joizki, tarmoqdagi jami qoplamalar hajmining past sur’atlarda o‘sishi 
"O‘zagrosug‘urta" AJ da qoplamalar hajmining sezilarli darajada qisqarishi bilan 
bog‘liq bo‘lgan. Ushbu kompaniya bo‘yicha sug‘urta qoplamalari 29,6%ga kamaydi 
va 65,6 mlrd. so‘mni tashkil etdi va "O‘zagrosug‘urta" aksiyadorlik 
kompaniyasining soha bo‘yicha umumiy qoplamalardagi ulushi 33,3% ga tushgan. 
Natijada umumiy sug‘urta sohasidagi sug‘urta qoplamalarining yalpi hajmi o‘tgan 
yilga nisbatan pasaygan. Misol uchun, dastlabki uchta kompaniyaning 
konsentratsiyalaShuv darajasi 7,0 foiz punktga pasaydi va 64,7% ni tashkil etdi. 
Dastlabki beshta kompaniya uchun ushbu ko‘rsatkich 76,9% ni tashkil etdi, bu esa 
o‘tgan yilga nisbatan 6,7 foiz punktga pastdir. Top-10 kompaniyalari uchun 
konsentratsiya ko‘rsatkichi 3,0 foiz punktga pasaydi va 92,2% ni tashkil etdi. TOP-
10ga kiritilmagan kompaniyalarning jami sug‘urta qoplamalaridagi ulushi 1,5% dan 
past darajani tashkil etgan.
Tahlil qilinayotgan davrda tarmoq bo‘yicha sug‘urta qoplamalarining o‘sish 
sur’atlari pasayishi sug‘urta mukofotlarining zararlilik darajasi pasayishiga olib 
keldi. Shunday qilib, 2018 yil natijalariga ko‘ra, mukofotlarning zararlilik darajasi 
16,2% ni tashkil etdi, bu esa o‘tgan yilga nisbatan 8,1 punktga past. Yil yakunlariga 
ko‘ra, kompaniyalar kesimida zararlilikning eng yuqori darajalari "O‘zagrosug‘urta" 
AJ (36,9%), "Kafolat" AJ sug‘urta kompaniyasi (26,2%), “DD General Insurance” 
MChJ (20,7%), “O‘zbekinvest” EIMSK (18,4%) da kuzatilgan.