Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

NOTA BENE ! 
Haqiqiy huquq 
— shaxsga qonun yoki boshqa normativ hujjatga 
asosan tegishli, lekin belgilangan tartibga rioya qilmagan holda amalga 
oshirilgan huquq. Masalan, jabrlanuvchini qarzini qaytarib berishga 
majbur etish maqsadida birovning mulkini o‘zboshimchalik bilan tortib 
olish. 
Ayrim hollarda sudlar aybdorning qonuniy huquqi bo‘lgan va 
jabrlanuvchi tomonidan g‘ayriqonuniy ravishda ushlab turilgan mulkni 
zo‘rlik ishlatib tortib olish hollarini xato tarzda bosqinchilik, talonchilik va 
tovlamachilik deb kvalifikatsiya qilishadi. Bunday harakatlar 
o‘zboshimchalik deb kvalifikatsiya qilinishi zarur. O‘zboshimchalik sodir 
etilganda jismoniy yoki ruhiy kuch ishlatishni shaxsga qarshi jinoyat va 
o‘zboshimchalik jinoyatlari majmui tariqasida kvalifikatsiya qilish lozim. 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qaroriga binoan: 
«...qonunga binoan (JKning 165-moddasi) tovlamachilik o‘zganing 
mulkini yoki mulkiy huquqni topshirishni, mulkiy manfaatlar berishni 
yoxud mulkiy yo‘sindagi harakatlar sodir etishni taqozo qilishini sudlar 
e’tiborga olishlari kerak. Shu sababli, qarzdordan qarzni talab qilish 
Jinoyat kodeksining 165-moddasi bilan kvalifikatsiya qilinishi mumkin 
450 

---

emas, lekin ayrim hollarda o‘zboshimchalik (JKning 229-moddasi) 
tariqasida baholanishi lozim. Qarzdor va qarz beruvchi o‘rtasida foizlar 
to‘lash bo‘yicha oldindan kelishuv bo‘lmagan bo‘lsa, berilgan qarz uchun 
foiz talab qilish tovlamachilik jinoyati tarkibini tashkil qiladi». 
NOTA BENE ! 
Faraz qilingan huquq
— bu shaxs tomonidan xato tarzda o‘ziga 
qonuniy ravishda tegishli deb hisoblanadigan, lekin qonunga muvofiq 
unga tegishli bo‘lmagan huquq (masalan, birovning kvartirasiga ko‘chib 
kelish va hokazo). 
Fuqarolarning huquqlari yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga 
yoxud davlat yoki jamoat manfaatlariga