Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

5-§. Noqonuniy tadbirkorlik faoliyati (JK 188-moddasi) 
Mamlakatimizda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishning asosiy 
shartlaridan biri subyektlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining 
kafolatlari to‘g‘risida»gi Qonunida tadbirkorlik faoliyati subyektlari 
(tadbirkorlik subyektlari) belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tgan 
hamda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy 
shaxslardir, deb ta’rif beriladi. 
Amaldagi tartibga ko‘ra, tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat 
ro‘yxatidan o‘tkazish tegishli davlat organi tomonidan «bir darcha» 
prinsipi bo‘yicha va, qoida tariqasida, xabardor qilish asosida, qonun 
hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Ro‘yxatdan o‘tkazuvchi 
organlar ariza beruvchini tadbirkorlik faoliyati subyekti sifatida davlat 
ro‘yxatidan o‘tkazishni uni tashkil etish maqsadga muvofiq emas, degan 
vajlar bilan rad etishga yoki unga qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan 
qo‘shimcha talablarni belgilashga haqli emas. Ariza beruvchini 
tadbirkorlik faoliyati subyekti sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad 
etganlik, shuningdek davlat ro‘yxatidan o‘tkazish muddatlarini buzganlik 
ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin. Ro‘yxatdan o‘tkazuvchi 
organning qarori, shuningdek mazkur organ mansabdor shaxslarining 
harakatlari (harakatsizligi) sud tomonidan qonunga xilof deb topilgan 
taqdirda, ular ariza beruvchiga ro‘yxatdan o‘tkazishni rad etganlik yoki 
ro‘yxatdan o‘tkazish muddatini buzganlik tufayli yetkazilgan zararning 
o‘rnini qoplaydi va ma’naviy zarar uchun kompensatsiya to‘laydi. 
Qonunga xilof tadbirkorlik ba’zan boshqa jinoyatlar, shu jumladan, 
soliq jinoyatlari bilan birga sodir etiladi. Bunda tadbirkorlik faoliyatini 
amalga oshirayotgan shaxs, avvalo, tadbirkorlik uchun asosiy bo‘lgan 
218 

---

fuqarolik-huquqiy munosabatlarga kirishadi, qonun bilan qo‘riqlanadigan 
huquqiy munosabatlar sifatidagi qonunga xilof tadbirkorlikning jinoyat-
huquqiy qoidalari fuqarolik-huquqiy munosabatlardan kelib chiqadi. Ayni 
vaqtda shu fuqarolik-huquqiy munosabatlardan jinoyat-huquqiy 
munosabatlar, nafaqat qonunga xilof tadbirkorlikda, balki soliqlar 
to‘lashdan bo‘yin tovlashda ham bo‘lishi mumkin. Shu sababli 
jinoyatlarni kvalifikatsiya qilishning asosi hisoblanadigan jinoyat 
obyektini aniqlash zarur. 
Jinoyatning