Sport universiteti kurash fakulteti

O’yinchilar tarkibi 
 
Hujumkor himoyachi (
ing. Shooting guard, SG
); uning vazifasi — uzoq 
masofadan toʻpni savatga tushirish. Jamoa himoyalanayotganda esa, uch ochkolik 
zarbalardan savatni himoya qilish. Ularni jamoaning „snayperi“ deb ham atash 
mumkin. Ular chaqqon va tezkor boʻlishadi. Shuningdek, yaxshi sakray olishadi. 
Oʻrtacha boʻyi taxminan 193-201 sm ni tashkil qiladi.
Pleymeyker (
ing. Point guard, PG
); Jamoaning „miya“si. Hamma hujumlar 
aynan shu oʻyinchi orqali boshlanadi. U maydondagi barcha oʻyinchilarning 
joylashuvi vaziyatini va imkoinyatlarini oʻrganib, hujum uchun kerakli yoʻnalishni 

---

tanlaydi. Toʻp bilan muomala qilish darajasi juda yuqori. Maydonni yaxshi koʻra 
olishadi. Himoya vaqtida esa raqib tezkor qarshi hujumga oʻtib ketishining oldini 
olishadi. Jamoaning boshqa oʻyinchilariga nisbatan biroz past boʻyli boʻlishi ham 
mumkin. Oʻrtacha boʻyi taxminan 185-195 sm ni tashkil qiladi.
Kichik hujumchi (
ing. Small forward, SF
); vazifasi hujumkor himoyachinikiga 
oʻxshash, lekin boʻy jihatdan biroz balandroq boʻlishadi (oʻrtacha boʻyi taxminan 
195-210 sm), shuningdek, maydonning istalgan nuqtasidan savatga toʻp tashlay 
oladi, raqib toʻplarini qaytarish uchun blok (
ing. Block shoot
) qoʻyishadi.
Ogʻir hujumchi (
ing. Power forward, PF
); asosiy vazifasi hujum vaqtida va 
himoyalanishda savatdan qaytgan toʻplarni qoʻlga kiritish. Shu sababli bu 
pozitsiyada oʻynaydigan oʻyinchilar jismonan baquvvat va chidamli boʻlishadi. 
Oʻrtacha boʻyi taxminan 200-215 sm ni tashkil etadi. Asosan, toʻpni savatga 
slem-
dank
 koʻrinishida tushirishadi. Boshqa pozitsiyadagi oʻyinchilar, masalan, hujumkor 
himoyachi yoki kichik hujumchi ham bunday dankni amalga oshirishi mumkin. 
Lekin ogʻir hujumchilar bu zarbani mutlaqo boshqacha kuch bilan ijro etishadi 
Markaziy oʻyinchi (
ing. 
Center, 
C
); 
uning 
vazifasi 
— jamoa 
himoyalanayotganda, savatni himoya qilish va raqibga savatdan qaytgan toʻp 
(
ing. 
rebound
)ni qoʻlga kiritishiga yoʻl qoʻymaslik. Hujum vaqtida esa, aynan 
savatdan qaytgan toʻplarni raqib savatiga tushirish bilan shugʻullanishadi. Bu 
toifadagi basketbolchilar jamoaning boshqa aʼzolariga nisbatan boʻydorroq va 
jismonan baquvvatroq boʻlishadi. Jarimadan toʻpni savatga tushirishda esa, 

---

koʻrsatkichlari 70 % dan kamroq boʻladi. Oʻrtacha boʻyi taxminan 210-225 sm 
boʻladi. 
1. Basketbol oyinining kelib chiqish tarixi. 1. Basketbol oyinining kelib chiqish 
tarixi. 2. Basketbol oyining qonun qoidalari. 2. Basketbol oyining qonun qoidalari. 
3. Oyinchilarning tarkibi 3. Oyinchilarning tarkibi 4. Basketbol oyinining yulduzlari. 
4. Basketbol oyinining yulduzlari. 
Basketbol inglizcha basketball so ʻ zida olingan (basket savat, ball to’p) 
Bo’lib, har birida beshtadan oʻyinchi ishtirok etadigan jamoaviy sport turidir. 
Uyindan bosh maqsad to’pni qoʻl bilan oʻynagan xolda 3,05 m balandlikdagi shitga 
mustaxkamlangan savatga tushirib, imkon qadar koʻproq ochko olish. Xar bir 
jamoada beshtadan oʻyinchi ishtirok etadi. Basketbol inglizcha basketball
soʻzida olingan (basket savat, ball to’p) boʻlib, har birida beshtadan o’yinchi ishtirok 
etadigan jamoaviy sport turidir. Uyindan bosh maqsad to ʻ pni qoʻl bilan
o’ynagan xolda 3,05 m balandlikdagi shitga mustaxkamlangan savatga tushirib, 
imkon qadar ko’proq ochko olish. Xar bir jamoada beshtadan o’yinchi ishtirok etadi. 
Basketbolning vatani AQSh, uning «otasi» esa James Naismith hisoblanadi. O’yin 
XIX asr oxirida paydo bo’lgan. Spring fild xalqaro mashgulotlar maktabining 
jismoniy tarbiya o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi bo’lgan 
James Naismith (1861-yil tug'ilgan 1932-yil vafot etgan) talabalarning qishki paytda 
jismonan yanada ko ʻ proq chiniqtirish maqsadida zalda to’p bilan o’ynaladigan 
yangi o’yin o’ylab topdi. Basketbolning vatani AQSh, uning «otasi» esa James 
Naismith hisoblanadi. O’yin XIX asr oxirida paydo bo’lgan. Springfild xalqaro 
mashgulotlar maktabining jismoniy tarbiya
o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi bo ʻ lgan James Naismith 
(1861-yil tug'ilgan 1932-yil vafot etgan) talabalarning qishki paytda jismonan 
yanada ko’proq chiniqtirish maqsadida zalda toʻp bilan o’ynaladigan yangi o’yin
o’ylab topdi. U to’pni tashlash orqali talabalarning merganligini tekshirib ko’rish 
uchun qorovuldan ikki bo’sh quti keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul 
meva solinadigan savat keltirdi. Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan zalning ikki 
tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. Shu tariqa basketbol vujudga keldi. Neysmit 

---

yangi o’yinning qoidalarini ishlab chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild 
maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi o’tkazildi. U to’pni tashlash orqali 
talabalarning merganligini tekshirib ko’rish uchun qorovuldan ikki bo’sh quti 
keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul meva solinadigan savat keltirdi. 
Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan zalning ikki tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. 
Shu tariqa basketbol vujudga keldi. Neysmit yangi o’yinning qoidalarini ishlab 
chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild maktabining zalida birinchi basketbol 
uchrashuvi o ʻ tkazildi. 
Guruxda 18 talaba mavjud edi. Uyinda xar biri 9 kishidan iborat 2 jamoa 
ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan
Ba’zilari xozirgacha saqlanib qolingan yilda savatlarni to’rli temir aylana bilan 
almashtirishdi yilda esa ular shitlarga o’rnatildi. Oradan 2 yil o’tgach, xar bir 
jamoada 5 kishidan maydonga tushadigan bo’lishdi. Guruxda 18 talaba mavjud edi. 
Uyinda xar biri 9 kishidan iborat 2 jamoa ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki 
qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan ba’zilari xozirgacha saqlanib qolingan 
yilda savatlarni to’rli temir aylana bilan almashtirishdi yilda esa ular shitlarga 
o’rnatildi. Oradan 2 yil o’tgach, xar bir jamoada 5 kishidan maydonga tushadigan 
bo’lishdi. 
Markaziy oyinchi qoida tariqasida juda ham baland boyli boladi. U koptokni 
birinchi irgitilgandayoq jamoadoshlariga uzatishni bilishi kerak. Uning boyi 
jamoaga shunday yordam berishi kerakki, yani koptok noaniq irgitilgandan keyin 

---

halqaga yoki shitga urilib qaytganida, uni oz nazar doirasida tutishi kerak. Markaziy 
oyinchi qoida tariqasida juda ham baland boyli boladi. U koptokni birinchi 
irgitilgandayoq jamoadoshlariga uzatishni bilishi kerak. Uning boyi jamoaga 
shunday yordam berishi kerakki, yani koptok noaniq irgitilgandan keyin halqaga 
yoki shitga urilib qaytganida, uni oz nazar doirasida tutishi kerak. 
Himoyachilar raqib hujumchilariga ochko yutishlariga har qanaqasiga xalaqit 
berishlari kerak. Shu bois ular harakatchan, ayyor bolishlari va shuning barobarida 
oz jamodarining hujumlarida ishtirok etishga ham ulgurishlari lozim. Himoyachilar 
raqib hujumchilariga achko yutishlariga har qanaqasiga halaqit berishlari kerak. Shu 
bois ular harakatchan, ayyor bolishlari va shuning barobarida o’z jamodarining 
hujumlarida ishtirok etishga ham ulgurishlari lozim. Basketbol to’pining aylanasi 
68-73sm, ogirligiga teng. Basketbol topining aylanasi 68-73sm, ogirligi gr ga teng. 
O’zbekiston sportchilarining orasida birinchi olimpiya oyinlari chempioni 
bolganlar. O’zbekiston sportchilarining orasida birinchi olimpiya oyinlari 
chempioni bolganlar. Erkaklar ortasida Alijon Jarmuxamedov Ayollar ortasida 
Tatyana Tarnikidi. Erkaklar ortasida Alijon Jarmuxamedov Ayollar ortasida Tatyana 
Tarnikidi. Eng nomdor sportchimizdan Ravilya Salimova uch karra Jahon va olti 
karra Yevropa chempioni unvoniga sazovor bolgan Eng nomdor sportchimizdan 
Ravilya Salimova uch karra Jahon va olti karra Yevropa chempioni unvoniga 

---

sazovor bolgan
. 
1893 yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, 
vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi o’yin bilan tanishtirdi. Shu tariqa basketbol 
butun Yevropaga tarqala boshladi yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, Dunkan Petton 
esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya 
maktabi ochildi va Springfild kolleji o’qituvchisi doktor Elmer Beri maktab 
direktorii etib tayinlandi yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, 
vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi o’yin bilan tanishtirdi. Shu tariqa basketbol 
butun Yevropaga tarqala boshladi yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, Dunkan Petton 
esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya 
maktabi ochildi va Springfild kolleji o’qituvchisi doktor Elmer Beri maktab 
direktorii etib tayinlandi.
Ushbu maktab bitiruvchilari tufayli basketbol Latviya, 
Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada ommaviylashib ketdi. Ko’pgina 
mamlakatlarda basketbol assotsiatsiyalari tashkil topdi yil 18 iyunda Jenevada milliy 
basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro konferentsiyasi o’tkazildi va unda 
Xalqaro Basketbol Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi yilga kelib FIBAga a’zo 
davlatlar soni 180 dan oshib ketdi yilgi Berlin Olimpiadasidan boshlab basketbol 
Olimpiadalar dasturidan o ʻ rin oldi. Ushbu maktab bitiruvchilari tufayli basketbol 
Latviya, Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada ommaviylashib ketdi. 
Ko’pgina mamlakatlarda basketbol assotsiatsiyalari tashkil topdi yil 18 iyunda 
Jenevada milliy basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro konferentsiyasi 
o’tkazildi va unda Xalqaro Basketbol Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi yilga kelib 
FIBAga a’zo davlatlar soni 180 dan oshib ketdi yilgi Berlin Olimpiadasidan boshlab 
basketbol Olimpiadalar dasturidan o’rin oldi.
1935 yildan Yevropa, 1950 yildan 
boshlab jahon chempionatlari o ʻ tkazilib kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 1976 
yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini nishonladi. AQSH dunyodagi eng kuchli 
basketbol jamoasi xisoblanadi. Jaxondagi eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy 
Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA)dir. Liganing nomdor professional basketbolchilari 
1992 yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya 
qilib kelmoqda yildan Yevropa, 1950 yildan boshlab jahon chempionatlari o’tkazilib 
kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 1976 yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini 

---

nishonladi. AQSH dunyodagi eng kuchli basketbol jamoasi xisoblanadi. Jaxondagi 
eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA)dir. 
Liganing nomdor professional basketbolchilari 1992 yilgi Olimpiadadan boshlab 
AQSH sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda.
Olimpiada 
o’yinlari basketbol turnirida eng ko’p AQSH g’olib chiqqan 12 marta, Faqatgina 
SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada 
chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi eng buyuk o ʻ yinchilar 
AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, Uilt CHemberlen, 
Uilyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy basketbol yulduzlaridan 
SHakil O ʻ nil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, Lebron Djeymslarni 
e’tirof etish mumkin. Olimpiada o’yinlari basketbol turnirida eng ko’p AQSH t/j 
golib chiqqan 12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) 
va Argentina (2004) Olimpiada chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi 
eng buyuk o’yinchilar AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, 
Uilt CHemberlen, Uilyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy 
basketbol yulduzlaridan SHakil O’nil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, 
Lebron Djeymslarni e’tirof etish mumkin.
Yevropa basketboli yulduzlaridan 
rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik Pou Gazol, 
serbiyalik Predrag Stoyakovich va frantsiyalik Toni Parkerlarni e’tirof etish 
mumkin. SHuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuel Jinobili xam 
Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega Yevropa basketboli 
yulduzlaridan rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik 
Pou Gazol, serbiyalik Predrag Stoyakovich va frantsiyalik Toni Parkerlarni e’tirof 
etish mumkin. SHuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuel Jinobili 
xam Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega