Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

Tasavvur 
- muayyan hissiy aks ettirishning mukammal shakli hisoblanadi. 
Tasavvur qilinganda, eng avvalo, organizmni ta’sirlagan narsa va hodisalarning 
muayyan tasvirlari paydo bo‘ladi. Tasavvur avvalgi taassurotlarning miyada 
qolgan izlarini oliy tahlili va sintezi natijasi hisoblanadi. Tasavvur asosatsiyalar 
zanjirida yoki bo‘lmasa murakkab vaqtincha aloqalariga asoslangan bo‘ladi. Bu 
esa insonni tabiat hodisalarini bilish va ulardan foydalanish uchun katta 
imkoniyatlar yaratadi. 
Uyqu. 
Uyqu barcha hayvonlar va odam hayoti uchun zarur fiziologik 
jarayon hisoblanadi. Odam umrining uchdan bir qismi uyqu bilan o‘tadi. Uyqu 
bedor holati bilan doimiy ravishda navbat bilan almashib turadi. Uxlash paytida 
odam va hayvonlar nisbatan es-xushini yo‘qotadi, MAT ning, xususan miya 
po‘stlog‘ining faoliyati pasayadi, mushaklarning tonusi va sezgirligi susayadi. 
Buning natijasida shartsiz reflekslar kuchsizlanadi, shartlilari tormizlanadi. Ichki 
a’zolarning faoliyati ham sekinlashadi.Uyqu: davriy, faslli, narkotik, gipnotik va 
patologik uyqu turlariga bo‘linadi. Odatda, hayvon va o‘simliklar kunning ma’lum 
vaqtidagina, ya’ni kechasi yoki kunduzi uxlashga odatlangan bo‘lib, bu davriy 
uyqu deyiladi. Narkotik uyquni mahsus narkotik moddalar paydo qiladi. Gipnotik 
uyqu ko‘pchilikda qiziqish uyg‘otadi. Bu uyqu mahsus sharoitda gipnozchi 
tomonidan ishontirish yo‘li bilan paydo qilinadi. Gipnoz vaqtida miya po‘stlog‘i 
faoliyati tormozlansa ham, tashqi muhit bilan aloqa qisman saqlanib qoladi va 
gipnozlangan odam gipnozchi ko‘rsatmalarini bajaradi. Patologik uyqu bemorlarda 
kuzatiladi. Uyquni bosh miya hujayralarning tormozlanishiga bog‘liqligini 
I.P.Pavlov o‘zining tajribalarida ko‘rsatgan. Uning fikricha, tormozlanish himoya 
jarayonidir va uyqu organizmni, xususan MAT ni tashqi ta’sirot natijasida 
buzilishidan himoya qiladigan zarur bir fiziologik holatdir. MATga haddan 
tashqari ko‘plab axborotlarni kelib turishi miriqib uxlashga xalaqit qiladi va 
natijada, odam to‘yib uxlamaydi. Uyquga to‘ymaslik natijasida yuzaga chiqqan 

---

219 
aqliy ish faoliyatining pasayib ketishini eng avvalo to‘yib uxlash orqali davolash 
mumkin.