12 kirish dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

2.1-«konstruktsiyalashni oxiriga еtkazish»da 
(konstruksiyaning yеtishmaydigan bo„g„inini to„ldirish) 
Qo„yilgan vazifani turlicha yechish. 
Misol sifatida richag (katta kuchni 
kichik kuch bilan muvozanatlaydigan oddiy mexanizm (detal) olinsin. U tayanch 
nuqtasiga ega bo„lgan qattiq jismdan iborat bo„lib, tayanch nuqtasidan o„tuvchi 
tekislikdagi kuchlar ta‟sirida bo„ladi. 
Agar kuchlar tayanch nuqtasining ikki 
tomonida joylashgan bo„lsa, muvozanatda 
bo„lishi uchun tayanch nuqtaga nisbatan 
olingan kuchlar, momentlar yig„indisi nolga 
teng bo„lishi kerak. Richagning 
a
yelkasi uning 
b
yelkasidan 
qancha 
katta 
bo„lsa, 
harakatlanuvchi 
kuch 
qarshilik 
kuchidan 
shuncha kichik bo„ladi. Bu richag qonuni. 
Bunda kuchdan qancha yutilsa, masofadan 
shuncha yutqaziladi.
Richagning 
tayanch 
nuqtasi 
A
, 
yelkalaridagi 
B
va 
C
elementlari sxemasi 
berilgan (2.3.17-rasm, 
a
). Ushbu sxemaga 
binoan richagning konstruksiyasi 2.3.17-rasm, 
b
dagi ko„rinishda loyihalanadi. 
Endi ashyoni tejash maqsadida 
B
va 
C
elementlarini birlashtiruvchi tayanch 
elementi olib tashlansa, richag 2.3.17-rasm, 
c
dagi ko„rinishda loyihalanishi 
mumkin. Yoki 
A
va 
C
yelkasi qatnashmasin deyilsa, 2.3.17-rasm, 
d
dagi yoki 
A
va 
2.3.17-rasm 

---

95 
B
yelkalarsiz bajarilsa, 2.3.17-rasm, 
e
dagi, yoki 
B
va 
C
ga 
A
dan tik o„tkazib 
kuchlarni barobar taqsimlansa, 2.3.17-rasm, 
f
dagi, yoki listli materialdan 2.3.17-
rasm, 
h
dagi ko„rinishda bo„ladi. 
Shu tartibda buyum qulay variantga ega bo„lguncha loyihalanadi. Bu 
variantlarning qaysi biri qulayligi texnikada qo„llaniladigan joyga bog„liq bo„ladi. 
1-masala.
 Chambarak (maxovik) aylantirilganda vint V ning ikkala tomonga 
gorizontal harakat qilish jarayonini loyihalang 
(2.3.18-rasm).
 
2-masala.
Ikki qo„lli arrada yog„ochni bir kishi aralaydigan moslamani 
loyihalang 
(2.3.19-rasm).
 
2.3.18-rasm
2.3.19-rasm