Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

W
ort
=W
tex
+W
od 
Технологик жараѐндан ва ишлаѐтган одамлардан ажралиб чиқадиган иссиқлик 
миқдори лойиҳада (тушинтириш ѐзувида) ккал/соат бирлигида берилган бўлади. Агар 
ишлаѐтган одамлардан чиқаѐтган иссиқлик миқдори берилмаган бўлса, у ҳолда шартли 
равишда ҳар бир енгил иш бажарувчидан 100 ккал/соат, ўртача оғирликдаги ва оғир иш 
бажарувчидан 150 ккал/соат иссиқлик чиқади деб ҳисобланади. Умумий хонага ажралиб 

---

325 
чиқаѐтган иссиқлик миқдорини киши саломатлигига хавф солмайдиган (меъѐр) даражасига 
келтириш учун хонага соатига неча куб ҳаво киритилиши кераклиги қуйидагича 
ҳисобланади: 
W
ortiqcha
Q = 
Y
kr
*0,24*(t
n
-t
kr
) 
Бу ерда:
Q – керакли ҳаво миқдорини м
3
/соат; 
W – ажралиб чиқаѐтган иссиқлик миқдори ккал/соат; 
Yкр – 1 м ҳавонинг массаси (хонага кираѐтган ҳаво ҳарорати олинади). 
Агар киритилаѐтган ҳаво ҳарорати лойиҳада кўрсатилмаган бўлса, у ҳолда ҳисоблаб 
топилганда келтирилган кўрсаткичлардан фойдаланилади. Тошкент шароитида қишда ҳаво 
ҳарорати 6
0
C, намлиги 60%, ѐзда 33,2
0
C ва 40% олинади. 0,24 бир метр куб ҳавонинг 
иссиқлик сиғими ккал/кг. 
t
n
- хонадаги ҳаво ҳарорати; 
t
kr
- хонага кираѐтган ҳаво ҳарорати. 
Керакли ҳавонинг миқдори (а) йилнинг иссиқ ва совуқ мавсумлари учун алоҳида 
ҳисобланади. Совуқ мавсумга ҳисоблашда хоналардан иссиқлик йўқолиши ҳисобга олинади. 
Йўқолиши мумкин бўлган иссиқлик миқдори лойиҳада берилади ва у айирилади.
Ҳавога ажралиб чиқувчи газлар (парлар) учун: 
K 
Q = 
K
kb
-K
kir
К – хонага бир соат ичида ажралиб чиқаѐтган зарарли модда (мг
3
/м). 
Бу кўрсаткич қуйидагича топилади: 
K=V*D*M 
В – ҳаводаги модданинг миқдори (лойиҳада берилган бўлади); 
Д – хона ҳажми; 
М – ташкил этилмаган ҳаво алмашинуви коэффициенти 2 га тенг; 
К – хона ҳавосида йўл қўйиб бўладиган модда миқдори (РЭМ); 
К – хонага келаѐтган ҳаво таркибидаги ушбу зарарли модда миқдори, бу ҳам фақат 
хонадан олинган ҳавонинг қайта қўлланиши рециркуляция бўлган шароитларда бўлади. 
Бунда зарарли модда миқдори меъѐрининг (РЭМ) 30% дан ошмаслиги шарт. 
Ҳавога ажралиб чиқувчи сув буғлари учун: 
q 
Q =
y 
Q – ҳаво массаси кг/соат бирликда, уни ҳисоблаш қуйидагича: 
w 
q = 
P
ichk
-P
kir 
w - ортиқча ажралиб чиқаѐтган сув буғ миқдори кг/соат; 
P
ichk
– хонадан чиқарилаѐтган ҳавода йўл қўйиб бўладиган сув буғлари миқдори г/кг, 
қуйидагича ҳисобланади: 
K*U 
P
ichk
=
Y
kr
*100 
К – ҳавонинг максимал намлиги (г/кг) хонада йўл қўйиб бўлиши мумкин бўлган 
ҳарорат кўрсаткичи бўйича олинади. Йўл қўийб бўладиган хонадаги ҳавонинг нисбий 
намлиги (%). 

---

326 
P
kir
– хонага кираѐтган ҳаводаги сув буғларининг миқдори (г/кг). бу кўрсаткич ҳам 
юқоридаги формула асосида ҳисобланади; 
К – қиймати хонага кираѐтган ҳаво ҳарорати бўйича олинади; 
U – кираѐтган ҳаво нисбий намлиги; 
Y – 1 м ҳавонинг кираѐтган ҳаво ҳарорати шароитида массаси. Бу ҳисоблашлар ѐзги ва 
қишки мавсумларда алоҳида бажарилади. 
Хонага чиқаѐтган ҳаво буғларининг миқдори йўл қўйиб бўладиган даражадан 
ошмаслигини таъминлаш учун хонага киритилиши керак бўлган ҳаво миқдори (а) лойиҳада 
кўрсатилган миқдор билан солиштириш йўли билан баҳоланади. Агар бир вақтнинг ўзида 
ҳаво ҳолати ва таркибига таъсир этувчи бир неча омиллар (иссиқлик, газлар, буғлар) бўлса, у 
ҳолда хонага неча м соат ҳаво киритилиши лозимлиги қуйидагича аниқланади. Омилларнинг 
организмга биргаликдаги таъсири оқибатида уларнинг таъсирлари зўраймаса, у ҳолда қайси 
бири билан курашга кўп ҳаво керак бўлса, шу кўрсаткич олинади. 
Биргаликдаги таъсир зўрайишига олиб келса, у ҳолда ҳар иккала омил учун керак 
бўлган ҳаво миқдори йиғиндиси олинади.