Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

TO‘RTINCHI BO‘LIM 
 
KONSTRUKSION MATERIALLARNI BOSIM
BILAN ISHLASH 
XX bob.
 MATERIALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH 
VA UNING ASOSIY USULLARI
 
l-§. Umumiy ma’lumot
Konstruksion materiallarni tashqi yuklama (nagruzka) 
ta’sirida plastik deformatsiyalash natijasida kutilgan shakl va 
o‘lchamli buyumlar olish texnologik jarayonga bosim bilan ish-
lash deyiladi. Odamlar eramizdan bir necha ming yil avval 
metallarni bolg‘a bilan dastaki bolg‘alab uchliklar, yer va 
yog‘ochga ishlov beradigan qurollar tayyorlaganlar. Asrlar osha 
metallarni bosim bilan ishlash usullari takomillasha va rivojlana 
bordi. Natijada quymalardan yuqori geometrik aniqlikli, xilma-xil 
buyumlar ishlab chiqarila boshlandi. Keyingi yillarda esa qator 
istiqbolli usullar, texnologik jarayonlar mexanizatsiyalashtirilib 
avtomatlashtirilishi ish unumini keskin orttirib, sifatli, raqobat-
bardosh buyumlar ko‘plab ishlab chiqariladigan bo‘lindi. 
Metallarni bosim bilan ishlashni boshqa ishlov usul-
laridan ancha unumligi, ularni zarur shakli o‘lchamli 
buyumlar olinishi, metall hajmining o‘zgarmasligi, mexanik 
xossalarining yaxshilanishi, ko‘p hollarda kesib ishlashga 
ehtiyoj qolmasligi va boshqa afzalliklariga ko‘ra mashina-
sozlikda keng qo‘llaniladi. 
Hozirda ishlab chiqarilayotgan po‘latlarning ~ 90%i, 
rangli metallarning 50% dan ortiqrog‘i bosim bilan 
ishlanishi bu usulning sanoatda ahamiyatining muhimligini 
ko‘rsatadi. 

---

145
2-§. Metallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullari
Materiallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullariga 
prokatlash, kiryalash, presslash, erkin bolg‘alash, hajmiy va 
list shtamplashlar kiradi. 
1.
Prokatlash. 
Bu ishlovda zagotovkani prokatlash 
mashinasining (stanining) qarama-qarshi tomonga ayla-
nuvchi jo‘valari orasidan ezib o‘tkaziladi (55-rasm, a), 
prokatlash yo‘li bilan list, turli profilli chiviqlar, relslar, 
trubalar kabi buyumlar ishlab chiqariladi.